تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الاجتهاد و التقلید (لنکرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة- الاجتهاد و التقلید»، تالیف آیة الله، شیخ محمد موحدی، مشهور به فاضل، فرزند علامه فقیه فقید آیة الله، مرحوم شیخ
فاضل لنکرانی قدس سره الشریف است. شارح، این کتاب را به
زبان عربی و در شرح باب
اجتهاد و
تقلید کتاب «
تحریر الوسیلة» اثر آیة الله العظمی، سید
روح الله خمینی ، قدس سره الشریف نوشته است.
مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمى حاج
شیخ محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۱۰ ديده به جهان گشود. از آنجا كه عشق، راهنماى استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصيلات دينى او با سرعتى بسيار پيش مى‌رفت، به طورى كه دوره‌هاى ادبيات و سطوح را كه معمولا طلّاب ديگر در مدت ۸ يا ۹ سال به پايان مى‌بردند، وى تنها در مدت ۶ سال سپرى كرد، از اين رو هنگامى كه درست ۱۹ سال از سنين عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرين مرحله تحصيلات حوزه يعنى
درس خارج گرديد.
در سال‌هاى جوانى حدود ۱۱ سال در درس مرحوم
آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نيز مجموعاً در درس‌هاى
فقه و اصول
امام خمینی ( قدس سره) شركت داشت . ایشان در كنار درس‌هاى فقه و
اصول ، چند سال از عمر پرثمرش را نيز در درس‌هاى
فلسفه و
حکمت گذرانيد. در اين رشته استاد او، بزرگ مرد تفسير، استاد كم نظير، مرحوم
علامه طباطبایی بود كه وى در محضر پربارش طىّ سال ها، قسمتى از مباحث
منظومه سبزواری و سپس كتاب
اسفار ملا صدرای شیرازی را تعليم گرفت. البته در كنار همه اينها در مباحث ديگرى چون بحث‌هاى مسائل عقيدتى و نيز مباحثى در درس
اخلاق شركت مى‌كرد و از استادان ديگرى هم به طور پراكنده بهره گيرى و كسب فيض مى‌نمود. ایشان در سن سی سالگی به درجه اجتهاد رسیدند . نکته‌ای دیگر که در زندگی استاد جلب توجه می‌کند، این است که از نخستین سال‌های جوانی، همواره تحصیل و تدریس به موازات یکدیگر در زندگی اش جریان داشته است، در آن سال‌های ۱۵- ۱۶ سالگی عده شاگردانش غالبا به ۷۰- ۸۰ نفر می‌رسید و هنگامی که به ۱۹ سالگی رسید، دیگر جلسات درسش آن قدر گسترش یافته بود که بیشتر اوقات صدها نفر در محضر درس وی حاضر می‌شدند، تا جایی که وقتی به تدریس
کفایة الاصول (آخرین کتاب سطح عالی و دشوارترین کتاب آن دوره) می‌پرداخت قریب ۶۰۰- ۷۰۰ نفر پای درسش می‌نشستند . حضرت آيةالله العظمي فاضل، روز شنبه ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۶ در سن ۷۶ سالگي دعوت حق را لبيك گفت. خداوند او را با اولياء الله محشور كند انشاء الله .
امام قدس سره كتاب
تحریر الوسیلة را چنانچه در مقدمه آن نيز فرموده در كشور
ترکیه و در دوران
تبعید نوشته گرچه تكميل آن در
نجف اشرف و پس از انتقال بدانجا انجام گرفته.
اما شرح آن: مؤلف در شهر" يزد" شهرى معروف به محل عبادت و
ایمان شروع به تأليف آن كرده، در زمانى كه به دليل مبارزات و پيروى از
امام از سوى حكومت بدانجا تبعيد شده و در آنجا اقامت داشت ايشان پيش از يزد نيز به مدت چهار ماه و در اواسط فصل تابستان كه گرما و رطوبت در سواحل جنوبى به اوج خود مى‌رسد و غير قابل تحمل ميشود به" بندر لنگه" تبعيد شده بودند و پس از انتقال به يزد شروع به شرح اين كتاب نمودند، ايشان در تمام مدت اقامتشان در يزد كه به بيش از دو سال و نيم ميرسد مشغول به اين شرح بودند و توانستند در اين مدت چند جلد از آن را تكميل كنند، اين كار پس از مدت اقامت در يزد و بازگشت به
قم نيز ادامه پيدا كرد تا اين كه تعداد مجلدات آن به دوازده جلد رسيد و شايد به چهل جلد هم برسد. ايشان اين شرح را" تفصيل الشريعة" در شرح تحرير الوسيله ناميدند و ما در اين برنامه بخش اجتهاد و تقليد آن را انتخاب كرده‌ايم.
کتاب، دارای یک مقدمه و چهارده عنوان کلی مختلف است.
عناوین کلی مطالب مطرح شده در کتاب، بدین شرح است:
وجوب تقلید یا اجتهاد یا احتیاط برای غیر
مجتهد ، بیان مقصود از
وجوب مزبور، منحصر نبودن راه دریافت احکام، در سه راه مزبور، آیا سه راه یاد شده در طول یک دیگرند یا در یک رتبه و در عرض هم قرار دارند؟ جواز یا عدم جواز تقلید برای مجتهد، حکم عمل به احتیاط در صورتی که مستلزم تکرار باشد و در صورتی که مستلزم تکرار نباشد، معنی تقلید، شرایط مرجع تقلید،
عدول از یک مجتهد به مجتهدی دیگر،
تقلید اعلم ، انحصار اعلم در دو شخص و عدم امکان تعیین وی،
وجوب تقلید از اعلم در مسئله
وجوب تقلید از اعلم، جواز تبعیض در تقلید،
وجوب احتیاط در زمان فحص، تقلید از غیر اعلم، وقتی اعلم در مسئله‌ای از مسائل دارای
فتوا نباشد، موارد
وجوب عدول به مجتهدی دیگر، تقلید از
مجتهد میت ، پی درپی بودن تقلید از اموات، انعزال یا عدم انعزال
وکیل مجتهد با
مرگ وی، صحت عمل در صورت اختلاف مجتهد زنده با مرده، تقلید از مجتهد بدون فحص، فاقد شرایط شدن مجتهد، راه‌های ثابت شدن اجتهاد، عمل
جاهل قاصر و مقصر بدون تقلید، راه‌های ثبوت فتوای مجتهد و دریافت مسائل از وی،
تعارض در نقل فتوا،
وجوب آموختن مسائل مورد ابتلا، عمل بدون تقلید در مدتی از زمان، شک در صحت تقلید پیشین، در صورتی که مدتی پس از بلوغ شک شود که اعمال گذشته با تقلید درست صورت گرفته یا با تقلید نادرست،
عدالت در مفتی و
قاضی و راه‌های ثبوت آن، معنای
عدالت، وظیفه شخصی که فتوای مجتهد را اشتباهی نقل کرده است، دچار شدن نمازگزار در بین
نماز به چیزی که حکمش را نمی‌داند، کسی که از ناحیه دیگری وکیل است می‌بایست به فتوای مجتهد وی عمل کند نه به فتوای مجتهد خویش، اختلاف متعاملین در تقلید و معنای احتیاط مطلق.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
نرم افزار جامع اصول فقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
