تفصیل الشریعة - الوقف، الوصیة (لنکرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب « تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة: الوقف و الصدقة و الوصية و الأيمان و النذور و
العهد و الكفارات و الصيد و الذباحة» تأليف
آیت الله محمد فاضل لنکرانی ، موضوعات متعدد فقهى را ذيل كتاب تحرير الوسيلة نوشته آيت الله سيد روح الله خمينى( امام خمينى) مورد بررسى استدلالى قرار داده است. اين كتاب توسط مركز
فقه الأئمه الأطهار عليهم السلام، مورد تحقيق و نشر قرار گرفته است.
مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمى حاج
شیخ محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۱۰ ديده به جهان گشود. از آنجا كه عشق، راهنماى استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصيلات دينى او با سرعتى بسيار پيش مى‌رفت، به طورى كه دوره‌هاى ادبيات و سطوح را كه معمولا طلّاب ديگر در مدت ۸ يا ۹ سال به پايان مى‌بردند، وى تنها در مدت ۶ سال سپرى كرد، از اين رو هنگامى كه درست ۱۹ سال از سنين عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرين مرحله تحصيلات حوزه يعنى
درس خارج گرديد.
در سال‌هاى جوانى حدود ۱۱ سال در درس مرحوم
آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نيز مجموعاً در درس‌هاى
فقه و اصول
امام خمینی ( قدس سره) شركت داشت . ایشان در كنار درس‌هاى فقه و
اصول ، چند سال از عمر پرثمرش را نيز در درس‌هاى
فلسفه و
حکمت گذرانيد. در اين رشته استاد او، بزرگ مرد تفسير، استاد كم نظير، مرحوم
علامه طباطبایی بود كه وى در محضر پربارش طىّ سال ها، قسمتى از مباحث
منظومه سبزواری و سپس كتاب
اسفار ملا صدرای شیرازی را تعليم گرفت. البته در كنار همه اينها در مباحث ديگرى چون بحث‌هاى مسائل عقيدتى و نيز مباحثى در درس
اخلاق شركت مى‌كرد و از استادان ديگرى هم به طور پراكنده بهره گيرى و كسب فيض مى‌نمود. ایشان در سن سی سالگی به درجه اجتهاد رسیدند . نکته‌ای دیگر که در زندگی استاد جلب توجه می‌کند، این است که از نخستین سال‌های جوانی، هموشاره تحصیل و تدریس به موازات یکدیگر در زندگی اش جریان داشته است، در آن سال‌های ۱۵- ۱۶ سالگی عده شاگردانش غالبا به ۷۰- ۸۰ نفر می‌رسید و هنگامی که به ۱۹ سالگی رسید، دیگر جلسات درسش آن قدر گسترش یافته بود که بیشتر اوقات صدها نفر در محضر درس وی حاضر می‌شدند، تا جایی که وقتی به تدریس
کفایة الاصول (آخرین کتاب سطح عالی و دشوارترین کتاب آن دوره) می‌پرداخت قریب ۶۰۰- ۷۰۰ نفر پای درسش می‌نشستند . حضرت آيةالله العظمي فاضل، روز شنبه ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۶ در سن ۷۶ سالگي دعوت حق را لبيك گفت. خداوند او را با اولياء الله محشور كند انشاء الله .
نويسنده با انگيزه تفسير و تفصيل ديدگاه‌هاى فقهى
امام خمینی و مستدل كردن كتاب فتوايى
تحریرالوسیله به دليل‌هاى فقهى به نگارش اين كتاب دست زده است.
از نظر چينش مطالب و ساختار، پيرو كتاب تحريرالوسيله است; و هر بابى را كه در اين كتاب مطرح شده با همان سرفصل‌ها مطرح مى‌كند و در آغاز متن تحرير را مى‌آورد و پس از آن توضيحات خود را ذيل متن به صورت جداگانه بيان مى‌دارد. مصنف سعى كرده به شيوه استدلالى و به طور اختصار مطالب را ارائه كند.
در اين كتاب ۵ باب از ابواب فقهى به ترتيب زير مورد بررسى و شرح قرار گرفته است:
در اين باب احكام و شرايط
وقف ،
حبس و
صدقه و تعاريف آنها ارائه شده است.
در آغاز، وقف به مفهوم نگهدارى عين و جريان منفعت و يا
صدقه جاریه مورد توجه و اهميت قرار گرفته و روايات متعددى در فضل اين عمل خيرخواهانه مطرح مى‌گردد. پس از آن در چند محور درباره اين موضوع بحث شده است: لزوم جارى كردن صيغه براى ايجاد وقف و شيوه اجراى آن، وقف مساجد و لزوم نيت و
قصد قربت در آن، كفايت عقد معاطاتى براى وقف
مسجد و امثال آن، وكالت در وقف، لازم نبودن قبول در وقف عام و لزوم آن در وقف خاص( البته با اختلافاتى كه در اين زمينه وجود دارد و مؤلف به آنها نيز پرداخته است)، مشروط شدن صحت وقف به قبض و تحويل دادن و بيان اختلافات فقها در آن.
مؤلف همچنين در پايان فرع‌هاى متعددى را مورد بررسى فقهى قرار داده است. در ادامه به بحث حبس پرداخته و آن را اعم از وقف مى‌داند و يا اين‌كه وقف را دائمى و حبس را به
اختیار حابس مشروط كرده است. اين موضوع از نظر
احکام و شرايط همانند وقف مى‌باشد و همان احكام در اينجا نيز جارى مى‌شود.
بحث بعدى درباره صدقه و احكام و شرايط اين عمل نيكو و
مستحب است.
در آغاز اين باب،
وصیت به تمليكى و
عهدى تقسيم شده و
وصيت تمليكى
وصيت به مالى كه به ملكيت موصيله درآيد و
وصيت عهدى به
تعهدى كه
وصيت‌كننده مى‌گيرد براى امور مربوط به خودش بعد از فوت مثل
دفن کردن او در مكان خاصى، تعريف گرديده است. مؤلف مباحث
وصيت را با ذكر كلياتى درباره وجوب
وصيت و شرايط آن، كيفيت
وصيت كردن و
اعتبار يا عدم اعتبار قبول در
وصيت ادامه داده، پس از آن شرايط
وصيت‌كننده و موصيله و احكام و فروع مختلف درباره
وصيت را مطرح كرده است.
ابتداى اين كتاب مباحث قسم مطرح شده و قسم را به ۳ صورت بيان كرده است:
۱-
قسم خوردن براى تأكيد بر اخبار كه گوينده از حال يا گذشته ارايه مى‌كند.
۲- قسم دادن مخاطب به برآورده كردن سؤال يا طلب خود.
۳- قسم خوردن براى كارى كه تصميم به انجامش دارد و تأكيد بر آن و
متعهد كردن خود براى انجام آن كار.
مؤلف محترم
انعقاد دو نوع اول از قسم را مورد اشكال قرار داده و احكام و شرايط قسم را كه در كتب فقهيه آمده در قسم نوع سوم قابل بحث مى‌داند.
در اين باب احكام و شرايط قسم خورنده و اصل قسم را به صورت مفصل مورد بحث قرار مى‌دهد.
در بخش بعدى نذر به عنوان يك
تعهدى كه شخص نذركننده با خدا مى‌كند براى انجام عمل خاصى مطرح مى‌شود و مهم‌ترين شرط آن ذكر صيغه
نذر بيان شده است. اين عمل كه به دست خود مكلف بر
عهده‌اش مى‌آيد داراى شرايطى است كه مؤلف مطرح مى‌كند و به بيان احكام و فروع متعددى درباره آن مى‌پردازد.
كفارات از ديدگاه مؤلف ۴ قسم هستند: مرتب، مخيره، هم مرتب و هم مخيره و
کفاره جمع. او كفاره ظهار و كفاره
قتل غيرعمد را مرتب مى‌داند بدين نحو كه بايد يك بنده آزاد كند و اگر نتوانست دو ماه
روزه بگيرد و اگر آن را نيز قادر نبود شصت مسكين را
طعام دهد. اما كفاره مخيره آن است كه يك مورد از جريمه‌هايى كه از طرف شارع مشخص شده است را انتخاب كند; مانند كفاره روز
ماه رمضان .
نوع سوم مانند كفاره حنث قسم است كه مكلف بايد يك بنده آزاد كند، يا ده مسكين را طعام دهد و يا ده
مسکین را لباس بپوشاند و اگر نتوانست، سه روز روزه بگيرد. كفاره جمع در قتل عمد و
افطار روزه ماه رمضان از راه حرام، واجب مى‌شود كه بايد هم بنده آزاد كند، هم شصت روز روزه بگيرد و هم شصت مسكين را طعام دهد. نگارنده احكام متعددى را براى اين مسائل ذكر كرده است.
در آغاز اين بخش احكام و شرايط شكار و
صید كردن حيوانات مختلف خشكى و دريايى ذكر شده و در ادامه احكام و شرايط
ذبح كردن حيوانات اهلى مانند گاو و گوسفند بيان گرديده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
