• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تفسیر خواجه نصیرالدین طوسی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تفسیر خواجه نصیرالدین طوسی اثـر خواجه نصیرالدین طوسی از مشاهیر علما و حکمای شیعه جامع علوم و فنون اسلامی می‌باشد.


تفسیر خواجه نصیرالدین طوسی اثـر مـولانـا شـیـخ ابـوجـعفر محمد (۵۹۷ - ۶۷۲ ق) فرزند محمد بن الحسن معروف به خواجه نصیرالدین طوسی از مشاهیر علما و حکمای شیعه جامع علوم و فنون اسلامی. در صبحگاه یازدهم جمادی الاول سال ۵۹۷ ق، به هنگام طلوع آفتاب در طوس پا به عرصه وجود نهاد. پدر با تفأل به قرآن کریم نوزاد را كه سومین فرزندش بود «محمد» نامید. او بعدها كنیه‌اش «ابوجعفر» گشته، به القابی چون «نصرالدین»، «محقق طوسی»، «استاد البشر» و «خواجه» شهرت یافت.

امام‌ خمینی از خواجه نصیرالدین در آثار خود به بزرگی یاد می‌کند و با عناوینی چون محقق خبیر، نصیر ملت و دین، محقق شهیر، مدقق فرقه حقه، یاد کرده‌ است
[۱] خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۲۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۲] خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۵۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۳] خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
[۴] خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۶۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
و با ستایش خدمات علمی و دینی وی، حضور او در دربار مغول را مبرا از غرض‌های مادی و دنیوی شمرده، هدفش را خدمت جهان اسلام، انسان‌سازی دانسته است. ایشان خاطرنشان ساخته که نورانیت خواجه می‌تواند یک مملکت را نورانی کند.
[۵] خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۸، ص۴۳۶-۴۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
[۶] خمینی، روح‌الله، ولایت فقیه، ص۱۴۷-۱۴۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
[۷] خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۵۴-۱۵۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    

امام‌ خمینی درباره حکمت و حریت خواجه بر این باور است که وی باوجوداینکه وزیر بود، حرف دیگران را گوش می‌داد و در امور وزارتی، زیردستان خود را مدیریت می‌کرد، مطلب علمی که قطب شیرازی سؤال کرده بود را نیز با کمال متانت جواب می‌داد، همچنین از جمله کمالات خواجه آن بود که ذهن سؤال‌کننده را می‌خواند و پس از پرسش پاسخ او را می‌داد و افق فهم شاگردان خود را می‌دید.
[۸] خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
ایشان، خواجه نصیرالدین را حافظ عقاید و قوانین اسلام و از مصادیق حدیث «مؤمن فقیه» می‌داند که با رحلت او، در اسلام خلا جبران‌ناپذیری به وجود آمد.
[۹] خمینی، روح‌الله، ولایت فقیه، ص۱۳۳-۱۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    

امام‌ خمینی از آراء و مبانی کلامی فلسفی خواجه نصیر بهره برده، در برخی موارد آنها را بررسی و نقد کرده‌ است ازجمله: علم تفصیلی حق‌تعالی، خواجه نصیر درباره‌ علم الهی روش اشراقی را طی کرده‌ است؛ یعنی میزان علم تفصیلی حق را علم فعلی حق می‌داند و قائل است تمام نظام عالم عین علم حق می‌باشد و این عالم در عین کثرت، عین علم احدیت است. امام‌ خمینی این نظریه را نمی‌پسندد و معتقد است علم تفصیلی حق‌تعالی در مرتبه ذات ثابت است و کشف و تفصیل علم ذاتی از علم فعلی بالاتر و بیشتر است، اگرچه امام این مطلب را که نظام وجود، علم تفصیلی حق است را قبول دارد.
[۱۰] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۱۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.


خـواجـه نـصـیـر در این تفسیر به زبان عربی و شیوه کلامی با مشرب حکمی و فلسفی خویش به تفسیر آیات قرآن کریم پرداخته است. از این تفسیر طی تفسیرها و سایر کتب و مؤلفات علمای امامیه نقل گردیده است. و هـمـچنین نسخه‌ای از این تفسیر از مخطوطات کتابخانه سید ابن طاووس (م ۶۶۴ ق) موجود بوده که از آن در کتاب خود رسالة محاسبة النفس نقل کرده است.
خـواجـه نـصـیرالدین طوسی تفسیر دیگری به نام تفسیر سوره الاخلاص به زبان فارسی به همان شیوه کلامی و مشرب حکمی و فلسفی تالیف نموده است. نـسـخـه‌ای از این تفسیر مربوط به عهد صفویه از مخطوطات اهدائی مشکوة (شماره ۱۰۴۶) در کتابخانه دانشگاه تهران محفوظ است.
[۱۱] زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۰.
[۱۲] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الانوار الساطعة فی المائة السابعة، ص۱۶۸.
[۱۳] خوانساری، سیدمحمدباقر، روضات الجنات، ج۶، ص۳۰۰.
[۱۴] اصفهانی افندی، میرزا عبدالله، ریاض الـعـلـمـاء، ج۵، ص۱۵۹.
[۱۵] مدرس، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۱۷۱.
[۱۶] ابن شاکر کتبی، محمدبن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۴۶.    
[۱۷] صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۹.
[۱۸] ابن عماد، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۵، ص۳۳۹.
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۲۵۲.    


۱. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۲۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۲. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۵۹۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۳. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۴. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۶۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۵. ↑ خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۸، ص۴۳۶-۴۳۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۶. ↑ خمینی، روح‌الله، ولایت فقیه، ص۱۴۷-۱۴۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۷. ↑ خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، ص۱۵۴-۱۵۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۲.    
۸. ↑ خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۳۴۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۹. ↑ خمینی، روح‌الله، ولایت فقیه، ص۱۳۳-۱۳۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۰. ↑ خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۷، ص۱۵۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۱۱. ↑ زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۷، ص۳۰.
۱۲. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الانوار الساطعة فی المائة السابعة، ص۱۶۸.
۱۳. ↑ خوانساری، سیدمحمدباقر، روضات الجنات، ج۶، ص۳۰۰.
۱۴. ↑ اصفهانی افندی، میرزا عبدالله، ریاض الـعـلـمـاء، ج۵، ص۱۵۹.
۱۵. ↑ مدرس، محمدعلی، ریحانة الادب، ج۲، ص۱۷۱.
۱۶. ↑ ابن شاکر کتبی، محمدبن شاکر، فوات الوفیات، ج۳، ص۲۴۶.    
۱۷. ↑ صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۷۹.
۱۸. ↑ ابن عماد، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب، ج۵، ص۳۳۹.
۱۹. ↑ آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة الی تصانیف الشیعه، ج۴، ص۲۵۲.    


• سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تفاسیر قرن هفتم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۲/۲۹.    
• دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.


رده‌های این صفحه : آثار خواجه نصیر طوسی | تفاسیر فلسفی | تفاسیر کلامی | تفسیرهای شیعه قرن 7 (قمری) | تفسیرهای قرآن (عربی) | دیدگاه های فلسفی امام خمینی | کتاب شناسی تفسیر
جعبه ابزار