تعلیم به آدم (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنا به
آیات قرآن، خداوند به
آدم علیه‌السلام برخی امور را تعلیم داده است.
تعلیم همه اسما و معانی آن به آدم علیه‌السلام، از سوی
خداوند:
«وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا...؛
سپس
علم اسماء (علم اسرار آفرینش و نام‌گذاری موجودات) را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست می‌گویید،
اسامی اینها را به من خبر دهید!».
تعلیم تمامی اسما به آدم علیه‌السلام، جهت اثبات برتری آدم علیه‌السّلام بر
فرشتگان:
«وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاء هَؤُلاء إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ؛
سپس علم اسماء (علم اسرار آفرینش و نام‌گذاری موجودات) را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست می‌گویید،
اسامی اینها را به من خبر دهید!»
امام خمینی در بیان برتری آدم بر ملائکه معتقد است ملائکه مظهر اسم
اسمای الهی‌‌اند اما آدم مظهر تمام
اسمای الهی است و فوق تمام ملائکه بلکه فوق تمام موجودات عالم است و از طرفی این بدن جسمانی نمی‌تواند مثل اسم
الهی باشد پس معلوم می‌شود چیزی در کار است که فوق تجرد است و آن نفس است که از صقع ربوبی است و به تمام ملائکه امر شده بر او سجده کنند و آن همان مظهر اسم جامع الله است.
به اعتقاد امام خمینی معنای تعلیم این نیست که به آدم زیادتر درس داده و به ملائکه کمتر بلکه معنای تعلیم این است که وجود ملائکه مظهریت محدودی داشته و وجود آدمی مظهر همه اسماء
الهی است لذا آدم توانست که خودش را به
ملائکه عرضه بدارد و ملائکه دانستند که کمالات آدم از آنان بیشتر است.
امام خمینی ملاک فضیلت خلافت را تعلیم آدم به
اسمای الهی می‌داند. امام بر این باور است که این علم و تعلیم، علم استدلالی و علم به مفاهیم نیست زیرا در آن برتری و فضیلتی نیست بلکه مقصود علم به حقایق اسماء
الهی است.
امام خمینی معتقد است
انسان بالفعل که تحت اسم الله قرار گرفته است تمام اسماء و لوازم اسماء در انسان بالفعل است مثل ما انسان‌ها که بالقوه معلم به اسماء
الهی هستیم.
امام خمینی تزکیه نفس و ترک کثرات و تعینات را تنها راه رسیدن به خدا و حقیقت اسم و
مسمی می‌داند و معتقد است اگر سالک از روی اخلاص و حقیقت متذکر حق شود و حقیقت اسم و
مسمی را به تعلیم «علّم آدم الاسماء» دریافت کند مشمول خطاب ذکرنی عبدی می‌شود.
و اگر
سالک نفس خود را به سمة اللّه و علامة اللّه متصف کرد و به مقام اسمیت رسید طبق آیه علم آدم الاسماء کلّها متحقق به مقام عبادت شده و انقطاع الی الله پیدا می‌کند.
البته امام خمینی در برخی آثار خود مراد از تعلیم اسماء به آدم را به ودیعت گذاشتن صورت حقایق
اسمائی می‌داند.
لیاقت آدم علیه‌السّلام برای فراگیری
اسمای الهی ، زمینه ایجاد شایستگی او برای
خلافت در
زمین:
«وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلاَئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُواْ أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمَاء وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لاَ تَعْلَمُونَ • وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلاَئِكَةِ فَقَالَ أَنبِئُونِي بِأَسْمَاء هَؤُلاء إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ؛
(به خاطر بیاور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روی زمین، جانشینی (نماینده‌ای) قرار خواهم داد. فرشتگان گفتند: پروردگارا! آیا کسی را در آن قرار می‌دهی که
فساد و خونریزی کند؟! (زیرا موجودات زمینی دیگر، که قبل از این آدم وجود داشتند نیز، به فساد و خونریزی آلوده شدند. اگر هدف از
آفرینش این
انسان،
عبادت است،) ما
تسبیح و
حمد تو را بجا می‌آوریم، و تو را
تقدیس می‌کنیم. پروردگار فرمود: من حقایقی را می‌دانم که شما نمی‌دانید• سپس علم اسماء (علم اسرار آفرینش و نام‌گذاری موجودات) را همگی به آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست می‌گویید،
اسامی اینها را به من خبر دهید!»
تلقین كلمات و تعليم چگونه
توبه كردن به درگاه خداوند، جلوه‌اى از
رحمت الهی بر آدم علیه‌السلام:
«فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ؛
سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت؛ (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت؛ چرا که خداوند توبه پذیر و مهربان است»
تعلیم کلمات از سوی خداوند به آدم علیه‌السّلام برای پذیرش توبه او:
«فَتَلَقَّى آدَمُ مِن رَّبِّهِ كَلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَيْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ؛
سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت؛ (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت؛ چرا که خداوند توبه پذیر و مهربان است.»
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۲۳۱، برگرفته از مقاله «تعلیم به آدم علیه‌السلام». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.
