• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعریف به مساوی در معرفت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تعریف به مساوی در معرفت یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف شیء به مساوی‌اش به لحاظ ظهور و خفا است.
[۱] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۰.    



یکی از شروط معرِّف این است که شناخته‌شده‌تر و روشن‌تر (اَعْرَف و اَجْلَی) از معرِّف باشد؛ بنابر این تعریف به مساوی در معرفت و مساوی در ظهور و خفا درست نیست.
[۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۱۷۳.    
[۳] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان، ص۴۰-۴۱.
[۴] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۱۶.
[۵] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۹.
[۶] ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق، ص۲۵۷.


تعریف به مساوی از لحاظ ظهور به یکی از دو صورت زیر است:
۱. تعریف به ضد: به این معنا که یکی از دو ضد را با مقابلش تعریف کنیم، چنان‌که در تعریف سفیدی گفته شود: سفیدی رنگی است که سیاهی نباشد و یا در تعریف زوج بگوییم: زوج عددی است که فرد نباشد، با اینکه سفیدی با سیاهی، و زوج با فرد در ظهور و خفا مساوی‌اند.
[۷] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۰.    

۲. تعریف به متضایف: به این معنا که یکی از دو متضایف با دیگری تعریف شود؛ مثل اینکه در تعریف پدر بگوییم: او کسی است که فرزندی دارد و در تعریف فرزند گفته شود: وی کسی است که پدری دارد.
[۸] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ص۱۳.    
[۹] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۲.    

از این مطالب روشن می‌شود که تعریف به اخفی به طریق اولی صحیح نیست،
[۱۰] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۱.    
زیرا وقتی تعریف به مساوی صحیح نیست، تعریف به اخفی که از او پست‌تر است به هیچ وجه نمی‌تواند صحیح باشد. تعریف به اخفی، به این معناست که معرِّف از لحاظ شناسایی، ناشناخته‌تر از معرَّف باشد؛ مانند آنکه در تعریف آتش گفته شود: «عنصری شبیه نفس است»، با اینکه نفس ناآشناتر از آتش است.
[۱۱] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۶۲.
[۱۲] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۰.
[۱۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی، ص۱۶.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی.    
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات.    
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۰.    
۲. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۱۷۳.    
۳. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان، ص۴۰-۴۱.
۴. ↑ شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۱۶.
۵. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۴۹.
۶. ↑ ابوحامد غزالی، محمد بن محمد، معيار العلم في فن المنطق، ص۲۵۷.
۷. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۰.    
۸. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ص۱۳.    
۹. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۲.    
۱۰. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۲۴۱.    
۱۱. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۶۲.
۱۲. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۵۰.
۱۳. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی، ص۱۶.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعریف به مساوی در معرفت»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۶.    




جعبه ابزار