تعریف به اعراض ذاتی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تعریف به اعراض ذاتی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف معرِّف به اعراض ذاتی‌اش است.

---

یکی از اقسام معرِّف تعریف به اعراض ذاتی و خواص اولی است. خواجه نصیرالدین طوسی درباره کیفیت و گونه‌های این قسم تعریف می‌گوید: «تعریف به اعراض ذاتی و خواص اوّلی سه‌گونه است:
۱. آنکه عرض ذاتی معروف‌تر از معروض باشد و از تصور عرض به تصور معروض انتقال حاصل شود، چنان‌که از ضحک به چیزی برسند که ضحک از آن صادر شود، و این تعریف رسمی باشد به شرط تالیف.
۲. آنکه برای ماهیت معروض در اصطلاح یا لغت، اسم خاصی وجود نداشته باشد و به همین سبب، تعبیر از آن به مطابقه متعذر باشد؛ در این هنگام، عرضی را که عروضش بر آن معلوم است قرینه می‌گیرند تا به آن اشاره کنند؛ بدین‌سان در چنین حالتی، عدول از معروض به عارض از روی ضرورت و ناچاری است. این‌گونه تعریف از قبیل تعریفات لفظی است، چنان‌که ازکلمه «ذو وضع» در کمیات برای تعریف جنسِ خط، سطح و جسم استفاده شود.
۳. در جایی که حقیقت و ذات معروض، چیزی باشد که شان آن، صدور عرض خاص از آن باشد، و وجود آن عرض برای آن چیز بَیِّن باشد و آن را جز این، حقیقتی و ذاتی متصور نبود، چنان‌که گویند: «جاذبه، آن قوت است که از شان او است جذب غذا». عرض در این موضع تعریفی حدی فایده دهد بعد از معرفت وجود، چه این تعریف، دال بود بر حقیقت متصور از آن جهت که متصور است».

---

در تنظیم این مقاله از منبع ذیل استفاده شده است:

• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    

---