تِسْعَةَ عَشَرَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تِسْعَةَ عَشَرَ:
(عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ) تِسْعَةَ عَشَرَ: به معنای «عدد نوزده» است و عدد
فرشتگان عذاب است.
در آيۀ مورد نظر به روشنى عدد خازنان دوزخ را نوزده نفر، يا نوزده گروه و لشكر معرفى مى‌كند و در آيات بعد نيز روى همين مطلب تكيه شده است، ولى عجب اين است كه بعضى از فرق انحرافى اصرارى بر مقدس بودن اين عدد دارند و حتى سعى دارند عدد ماه‌هاى سال و عدد روزهاى ماه را برخلاف تمام موازين طبيعى و فلكى بر همين محور نوزده تنظيم كنند! و احكام عملى خود را نيز برطبق آن قرار داده‌اند.
به هر حال، ذكر اين عدد (نوزده) سبب گفتگو در ميان
مشرکان و
کفار شد و گروهى آن را به باد سخريه گرفتند و تعداد كمى آنها را دليل بر اين پنداشتند كه غلبه بر آنها كار مشكلى نيست.
به موردی از کاربرد
تِسْعَةَ عَشَرَ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَ) (نوزده نگهبان بر آن گمارده شده‌اند.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: يعنى بر آن- سقر- نوزده نفر موكلند، كه عهده‌دار عذاب دادن به مجرمينند. و هر چند مطلب را مبهم گذاشته و نفرموده كه از فرشتگانند و يا غير فرشته‌اند، ليكن از آيات
قیامت و مخصوصا تصريح آيات بعدى استفاده مى‌شود كه از ملائكه‌اند.
بعضى
از مفسرين گفته‌اند: ظاهر اين عبارت آن است كه مميز (در اصطلاح نحو معدود هر عددى را مميز مى‌نامند) عدد تسعة عشر كلمه ملكا باشد، آن گاه گفته: دليل اين معنا همين است كه عرب‌هاى فصيح از اين عبارت چنين فهميده‌اند، چون از ابن عباس روايت شده كه گفت: وقتى جمله
(عَلَيْها تِسْعَةَ عَشَرَ) نازل شد
ابوجهل به
قریش گفت مادرانتان به عزايتان بنشينند، مى‌شنوم پسر ابى كبشه
(رسول اللَّه (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم)) به شما خبر داده كه خازنان آتش نوزده نفرند و شما كه جمعيت انبوهى هستيد آيا عاجزيد از اين‌كه هر ده نفرتان بر سر يكى از آن مردان موكل بر آتش بتازيد، در آن جمع، ابواسد بن اسيد بن كلده جمحى كه مردى سخت دلاور بود گفت: من يک تنه حريف هفده نفر آنان هستم، شما همگى كار دو نفر ديگر را بسازيد.
خداوند در آيه بعدش مى‌فرمايد:
(وَ مَا جَعَلْنَا أَصْحَابَ النَّارِ إِلَّا مَلَائِكَةً وَ مَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ إِلَّا فِتْنَةً لِّلَّذِينَ كَفَرُوا لِيَسْتَيْقِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَ يَزْدَادَ الَّذِينَ آمَنُوا إِيمَانًا وَ لَا يَرْتَابَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ لِيَقُولَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ وَ الْكَافِرُونَ مَاذَا أَرَادَ اللَّهُ بِهَذَا مَثَلًا كَذَلِكَ يُضِلُّ اللَّهُ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ وَ مَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ وَمَا هِيَ إِلَّا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ ) (نگهبانان دوزخ را فقط فرشتگان عذاب قرار داديم، و تعداد آنها را جز براى آزمايش
کافران معين نكرديم تااهل كتاب (
یهود و
نصاری) يقين پيدا كنند و بر
ایمان مؤمنان بيفزايد، و
اهل کتاب و مؤمنان در حقّانيت اين كتاب آسمانى ترديد به خود راه ندهند، و بيماردلان و كافران بگويند: «خدا از اين سخن چه منظورى دارد؟!» آرى اين گونه خداوند هركس را بخواهد گمراه مى‌سازد و هركس را بخواهد
هدایت مى‌كند. و لشكريان
پروردگارت را جز او كسى نمى‌داند، و اين جز هشدار و تذكرى براى
انسان‌ها نيست.)
اين آزمايش از دو جهت بود: نخست اين كه آنها استهزاء مى‌كردند كه چرا از ميان تمام اعداد عدد ۱۹ انتخاب شده، در حالى كه هر عدد ديگرى انتخاب شده بود جاى همين سؤال وجود داشت.
ازسوى ديگر اين تعداد را كم مى‌شمردند و از روى سخريه مى‌گفتند ما در مقابل هريک از آنها ده نفر قرار مى‌دهيم، تا آنها را درهم بشكنيم! در حالى كه فرشتگان خدا چنان هستند كه به گفته قرآن چند نفر از آنها مأمور هلاكت
قوم لوط مى‌شوند و شهرهاى آباد آنها را از زمين برداشته زير و رو مى‌كنند! در روايتى آمده است كه گروهى از يهود از يكى از ياران
پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) از عدد خازنان جهنم سؤال كردند، او گفت، خدا و رسولش آگاهترند،
جبرئیل در همان ساعت نازل شد و به پيامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلّم) خبر داد:
(عَلَيْهٰا تِسْعَةَ عَشَرَ) يعنى نوزده نفر (يا نوزده گروه) برآن گمارده شده‌اند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تِسْعَةَ عَشَرَ»، ص۲۸۵.
