• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تسبیح محمد (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



یکی از فضایل پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله، تسبیح خداوند است. در این مقاله آیات مرتبط با تسبیح حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.



پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور تسبيح و تنزيه پروردگار خويش، هم‌زمان با آغاز هر كار و تلاش:
وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ‌ . مقصود از «حين تقوم» در احتمالى، هنگام برخاستن پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تلاش است.


پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به تسبیح و تنزیه خداوند:
۱. قُلْ‌ ... وَ سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ.
۲. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....
۳. ... قُلْ سُبْحانَ رَبِّي‌ ....
۴. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ ....
۵. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ‌ ....
۶. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۷. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ‌ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ.
۸. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ‌ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ.
۹. فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ.
۱۰. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا.
۱۱. سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى.




۳.۱ - آرامش‌

توصيه الهى به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تسبيح و حمد خداوند، جهت رفع دلتنگی و ايجاد آرامش:
وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ‌ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ.

۳.۲ - رضايت خاطر

پذيرش مقررات الهی از سوى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله با رضايت و خشنودى، بازتاب شکیبایی و تسبيح آن حضرت:
فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ‌ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى‌.

۳.۳ - صبر

تسبيح‌گويى پروردگار به وسيله پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مايه صبر و بردباری وى:
فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....


مأموریّت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى تسبيح همراه با حمد و ستایش خداوند:
۱. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....
۲. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....
۳. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ‌ ....
۴. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۵. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ.


تسبیح خدا در آغاز و پايان روز، وظيفه الهى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى‌.


••• تسبيح‌گويى خداوند در بخشى از شب (سحرگاهان)، از وظایف الهی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ‌ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ. طبق يك احتمال، مقصود از «أدبار السّجود» صلاةالوتر است.
۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ‌ . مقصود از «ادبار النّجوم» آخر شب است.

••• تسبيح‌گويى خداوند در هنگام شب، از وظايف پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ... وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ‌ ....
۲. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا.


محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، موظّف به تسبيح خدا پيش از طلوع آفتاب و به هنگام صبح:
۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ‌ ....
۲. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ‌ .بنا بر اينكه مقصود از «ادبار النّجوم» ذکر و تسبيح خدا در صبح باشد.


تسبيح خدا در عصر و قبل از غروب آفتاب، توصيه الهى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ... وَ قَبْلَ غُرُوبِها ....


••• مأموريّت پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى تسبيح خداوند، در نماز صبح، مغرب، عشا و ظهر:
۱. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى‌ . گفته شده: مقصود از «و من آناء اللّيل» نماز شب است.
۲. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ.

••• دستور الهى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، براى تسبيح در نمازهای نافله:
۱. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ تَرْضى‌. در روايتى منقول از علی علیه‌السلام «ادبار النّجوم» به نافله صبح‌ گفته شده است.
۲. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ .مقصود، تسبيح خدا در اوقات نمازهای واجب است.
۳. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ‌ .مقصود، تسبيح خدا در اوقات نمازهاى نافله شب است.




۱۰.۱ - امدادهاى خدا

امدادهای الهی، مقتضى تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ‌ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً.

۱۰.۲ - توجّه به آيات خدا

توجّه به آيات و نعمتهای الهی، زمينه تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ‌ أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ‌ نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ‌
وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ‌ عَلى‌ أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثالَكُمْ وَ نُنْشِئَكُمْ فِي ما لا تَعْلَمُونَ‌ وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولى‌ فَلَوْ لا تَذَكَّرُونَ‌ أَ فَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ‌ أَ أَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ‌ لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْناهُ حُطاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ‌ إِنَّا لَمُغْرَمُونَ‌ بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ‌ أَ فَرَأَيْتُمُ الْماءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ‌ أَ أَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ‌ لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُونَ‌ أَ فَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ‌ أَ أَنْتُمْ أَنْشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ الْمُنْشِؤُنَ‌ نَحْنُ جَعَلْناها تَذْكِرَةً وَ مَتاعاً لِلْمُقْوِينَ‌ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ.

۱۰.۳ - توجّه به خالقيّت خدا

توجّه به خالقیّت، هدایت، قدرت خدا، زمينه تسبيح و تنزیه محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى‌ الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى.

۱۰.۴ - توجّه به قدرت خدا

توجّه به قدرت الهى بر روياندن گياهان و به وجود آوردن چراگاهها، مقتضى تسبيح‌گويى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خداوند:
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى‌ وَ الَّذِي أَخْرَجَ الْمَرْعى‌.

۱۰.۵ - توجّه به حقّانيّت قرآن‌

توجّه به حقّانیّت قرآن، زمينه‌ساز تسبيح پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از نام پروردگار:
۱. إِنَّ هذا لَهُوَ حَقُّ الْيَقِينِ‌ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ‌. آيات، درصدد بيان حقّانيّت قرآن و معارف آن است و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همين جهت مأمور تسبيح خدا شده است.
۲. وَ إِنَّهُ لَحَقُّ الْيَقِينِ‌ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ‌ . آيات، درصدد بيان حقّانيّت قرآن و معارف آن است و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله به همين جهت مأمور تسبيح خدا شده است.

۱۰.۶ - توجّه به هدايت الهى‌

توجّه به هدایتهای الهی، زمينه تسبيح‌گويى پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى‌ وَ الَّذِي قَدَّرَ فَهَدى‌.

۱۰.۷ - گرايش به دين‌

گرايش وسيع مردم به دین، مقتضى تسبيح محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله از خدا:
إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ‌ وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْواجاً فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً.


۱. طور/سوره۵۲، آیه۴۸.    
۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۲۴.    
۳. یوسف/سوره۱۲، آیه۱۰۸.    
۴. حجر/سوره۱۵، آیه۹۸.    
۵. نصر/سوره۱۱۰، آیه۳.    
۶. اسراء/سوره۱۷، آیه۹۳.    
۷. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۸. فرقان/سوره۲۵، آیه۵۸.    
۹. غافر/سوره۴۰، آیه۵۵.    
۱۰. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۱۱. ق/سوره۵۰، آیه۴۰.    
۱۲. طور/سوره۵۲، آیه۴۸.    
۱۳. طور/سوره۵۲، آیه۴۹.    
۱۴. واقعه/سوره۵۶، آیه۷۴.    
۱۵. واقعه/سوره۵۶، آیه۹۶.    
۱۶. حاقّه/سوره۶۹، آیه۵۲.    
۱۷. انسان/سوره۷۶، آیه۲۶.    
۱۸. اعلی/سوره۸۷، آیه۱.    
۱۹. حجر/سوره۱۵، آیه۹۷.    
۲۰. حجر/سوره۱۵، آیه۹۸.    
۲۱. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲۲. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲۳. حجر/سوره۱۵، آیه۹۸.    
۲۴. نصر/سوره۱۱۰، آیه۳.    
۲۵. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲۶. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۲۷. فرقان/سوره۲۵، آیه۵۸.    
۲۸. غافر/سوره۴۰، آیه۵۵.    
۲۹. طور/سوره۵۲، آیه۴۸.    
۳۰. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۳۱. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۳۲. ق/سوره۵۰، آیه۴۰.    
۳۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۲۲۵.    
۳۴. طور/سوره۵۲، آیه۴۹.    
۳۵. زمخشری، محمود بن عمر، الکشّاف، ج ۴، ص ۴۱۵.    
۳۶. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۳۷. غافر/سوره۴۰، آیه۵۵.    
۳۸. انسان/سوره۷۶، آیه۲۶.    
۳۹. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۴۰. غافر/سوره۴۰، آیه۵۵.    
۴۱. طور/سوره۵۲، آیه۴۹.    
۴۲. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۲۵۷.    
۴۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۴۴. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۷، ص ۵۸.    
۴۶. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۴۷. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۴۸. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نورالثقلین، ج ۵، ص ۱۱۸، ح ۵۷.    
۴۹. ق/سوره۵۰، آیه۴۰.    
۵۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۲۲۵.    
۵۱. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج ۴، ص ۳۹۲.    
۵۲. طور/سوره۵۲، آیه۴۹.    
۵۳. ابن عاشور، طاهر بن محمد، تفسیر التحریر و التنویر، ج ۲۷، ص ۸۶.    
۵۴. نصر/سوره۱۱۰، آیات۱-۳.    
۵۵. واقعه/سوره۵۶، آیات۵۸-۷۴.    
۵۶. اعلی/سوره۸۷، آیه۱.    
۵۷. اعلی/سوره۸۷، آیه۲.    
۵۸. اعلی/سوره۸۷، آیه۱.    
۵۹. اعلی/سوره۸۷، آیه۴.    
۶۰. واقعه/سوره۵۶، آیه۹۵.    
۶۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۹۶.    
۶۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۱۴۰.    
۶۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۴۰۵.    
۶۴. حاقّه/سوره۶۹، آیه۵۱.    
۶۵. حاقّه/سوره۶۹، آیه۵۲.    
۶۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۱۴۰.    
۶۷. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۱۹، ص ۴۰۵.    
۶۸. اعلی/سوره۸۷، آیه۱.    
۶۹. اعلی/سوره۸۷، آیه۳.    
۷۰. نصر/سوره۱۱۰، آیات۱-۳.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۱۷۰، برگرفته از مقاله «تسبیح محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    






جعبه ابزار