• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تخم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


به تخم هر جانور ماده و یا بذر و همچنین به بیضه تخم گفته می‌شود و از آن در بابهایی نظیر طهارت، حج، تجارت، رهن، اطعمه و اشربه سخن گفته شده است.


تخم هر جانور ماده است که تولیدمثل از آن امکان‌پذیر است.

تخم جانوران، چه حلال گوشت و چه حرام گوشت پاک است. همچنین تخم درون شکم مردار در صورتی که لایه سخت، روی آن را پوشانده باشد. برخی حکم یادشده را مخصوص مردار حلال گوشت دانسته و در تخم مردار حرام گوشت حکم به نجاست آن کرده‌اند.
[۱] منتهی المطلب ج۳، ص۲۰۷-۲۰۹.    
[۲] جواهر الکلام ج۵، ص۳۲۲.    

بنابر قول به نجاست حیوان نجاستخوار، تخم آن نیز نجس است.
[۳] منتهی المطلب ج۳، ص۲۰۹.    

و اما نسبت به خون بسته در تخم‌مرغ، امام خمینی معتقد است: «بنابر احتیاط (مستحب) از خون بسته (علقه) در تخم‌مرغ باید اجتناب نمود؛ اگرچه پاک بودن آن در تخم‌مرغ خالی از رجحان نیست و بنابر اقوی خونی که در داخل تخم‌مرغ است پاک می‌باشد اگرچه احتیاط (مستحب) آن است که از آن بلکه از هر چه که داخل تخم‌مرغ است، اجتناب شود، مگر اینکه خون در داخل رگی یا زیرپوستی که حائل بین خون و بقیه تخم‌مرغ است باشد.»
[۴] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲۲، کتاب الطهارة، القول فی النجاسات، الخامس.    


خوردن تخم حیوان حلال گوشت، حلال و تخم حیوان حرام گوشت، حرام است. در موارد اشتباه، اگر دو طرف آن مانند تخم مرغ یکسان نباشد، حلال وگرنه حرام است
[۵] جواهر الکلام ج۳۶، ص۳۳۴-۳۳۵    
و در تخم ماهی، اگر زبر و سفت باشد حلال و اگر نرم و سست باشد حرام است.
[۶] جواهر الکلام ج۳۶، ص۲۶۲-۲۶۴.    

امام خمینی در تحریرالوسیله درباره حلیت و حرمت تخم ماهی می‌نویسد: «بیض السمک یتبعه، فبیض المحلّل حلال و ان کان املس، وبیض المحرّم حرام و ان کان خشناً. والاحوط فی حال الاشتباه عدم اکل ما کان املس. نعم، لو کان مشتبهاً فی انّه من المحلّل و المحرّم، وکان خشناً، او اشتبه ذلک ایضاً، حلّ اکله.»
[۷] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۷، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۴.    
تخم‌ ماهی‌ تابع خود آن ماهی‌ است؛ پس تخم‌ ماهی‌ حلال، حلال است اگرچه نرم باشد و تخم‌ ماهی حرام، حرام می‌باشد اگرچه خشن و زبر باشد. و در حال‌ مشتبه بودن، درصورتی‌که نرم باشد، احتیاط (واجب) نخوردن آن است. البته اگر مشتبه باشد در اینکه از حلال است یا از حرام و خشن باشد یا این هم مشتبه باشد، خوردن آن حلال]] است.
ایشان در خصوص حلال بودن و نبودن تخم پرنده‌ها می‌نویسد: «بیض الطیور تابع لها فی الحلّ و الحرمة، فبیض المحلّل حلال والمحرّم حرام. وما اشتبه انّه من ایّهما یؤکل ما اختلف طرفاه؛ وتمیّز راسه من تحته، مثل بیض الدجاج، دون ما اتّفق وتساوی طرفاه.»
[۸] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۱۲.    
تخم‌ پرنده‌ها در حلیّت و حرمت، تابع خود پرنده‌ها است، پس تخم‌ پرنده‌ حلال، حلال و تخم پرنده‌ حرام، حرام می‌باشد. و تخمی که مشتبه باشد که از کدام یک از آن‌ها است آنکه دو طرفش مختلف است و سر آن با ته آن مانند تخم‌مرغ متمایز است خورده می‌شود و درصورتی‌که هر دو طرفش متفق و مساوی باشد خورده نمی‌شود.
همچنین درباره تخم شترمرغ می‌فرماید: «النعامة من الطیور، و هی حلال لحماً وبیضاً علی الاقوی.»
[۹] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۱۳.    
شترمرغ از پرنده‌ها است و بنابر اقوی گوشت و تخم آن حلال است.

۳.۱ - حرمت عارضی

شیر و تخم حیوان - مانند گوشت آن - به‌واسطه جلل حرام می‌شوند، و به چیزی که گوشت آن حلال می‌شود حلال می‌شوند. و خلاصه: این حیوانی که حرمت بر آن عارض شده در تمام احکام قبل از آنکه استبراء شود و حکمش برطرف گردد، مانند حیوانی است که اصالتاً حرام است، البته این حکم در بعضی از افراد کلّی مبنی بر احتیاط است.
[۱۰] موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۱۷.    


تلف کردن تخم جانوران وحشی خشکی در حرم مکه بدون فرق بین مباشرت، راهنمایی یا کمک در اتلاف و نیز خوردن آن برای همه اعم از مُحرم و مُحِلّ (غیر محرم)، حرام
[۱۱] جواهر الکلام ج۱۸، ص۲۸۶-۲۹۳.    
و در خصوص موارد زیر موجب ثبوت کفاره نیز می‌شود.

اگر مُحرم تخم شترمرغی را که تبدیل به جوجه شده و دارای حرکت است بشکند و بر اثر آن جوجه بمیرد، باید برای هر تخم، یک شتر جوان کفّاره بدهد ولی اگر جوجه به حرکت در نیامده باشد، بنابر قول مشهور باید به تعداد هر تخم، شتر ماده‌ای را که بتواند آبستن شود با یک یا چند شتر نر در یک محل رها کند تا با شترهای ماده جفت‌گیری کنند و نتیجه جفت‌گیری را قربانی قرار دهد. با عجز از آن، برای هر تخم، یک گوسفند کفّاره دهد و اگر نتوانست، ده مسکین را اطعام کند و اگر توانایی آن را نیز نداشت، سه روز روزه بگیرد.
[۱۲] جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۱۱-۲۱۸.    


کفّاره شکستن تخم پرنده سنگخوار و کبک که تبدیل به جوجه و دارای حرکت شده است در صورتی که منجرّ به مرگ آن شود بنابر قولی بچه گوسفند (بره) و یا گوسفند ماده‌ای است که قابلیت آبستن شدن دارد. اگر جوجه در تخم به حرکت در نیامده است، باید به تعداد تخمها، گوسفند ماده را با یک یا چند گوسفند نر در یک محل جمع کند تا جفت‌گیری شود و نتیجه آن را قربانی (هدی) قرار دهد و در صورت عجز از این کار، حکم تخم شترمرغ در این مورد نیز جاری می‌شود.
[۱۳] جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۱۸-۲۲۴.    


اگر محرم تخم کبوتر را که جوجه داخل آن زنده است، بشکند و به سبب آن جوجه بمیرد، کفّاره آن یک حَمَل است.
[۱۴] جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۳۶-۲۳۸.    
مراد از حمَل برّه نری است که از شیر گرفته شده و می‌چرد و به نظر برخی برّه چهار ماهه است.
[۱۵] جواهر الکلام ج۲۰،ص۲۳۳.    

گروهی غیرمحرم را نیز مشمول این حکم دانسته‌اند. در مقابل، برخی، آن را به مُحرم اختصاص داده و برای مُحِلّ نصف درهم به عنوان کفّاره واجب دانسته‌اند. کفّاره شکستن تخم قبل از به حرکت درآمدن آن، در حرم بر مُحرم یک و یک چهارم درهم، و بر مُحِلّ یک چهارم درهم است و در غیر حرم بر مُحرم یک درهم است. اقوال دیگری نیز در مسئله وجود دارد.
[۱۶] جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۳۶-۲۳۸.    


بنابر قول مشهور در خرید و فروش کالاهای شمارشی مانند تخم جانوران و گردو، ربای معاوضی جاری نمی‌شود. بنابر این، فروش ده عدد تخم مرغ در مقابل دوازده عدد از آن جایز است.
[۱۷] جواهر الکلام ج۲۳، ص۳۵۸-۳۶۰.    

در بیع سلم در صحّت فروش کالاهای شمارشی به صورت شمارشی، اختلاف است.
[۱۸] جواهر الکلام ج۲۴، ص۲۹۸.    


اگر تخم جانوری رهن قرار داده شود، تبدیل آن به جوجه، رهن را باطل نمی‌کند و مالک جوجه همان مالک تخم است.
[۱۹] جواهر الکلام ج۲۵، ص۲۵۴.    




۱. ↑ منتهی المطلب ج۳، ص۲۰۷-۲۰۹.    
۲. ↑ جواهر الکلام ج۵، ص۳۲۲.    
۳. ↑ منتهی المطلب ج۳، ص۲۰۹.    
۴. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۱۲۲، کتاب الطهارة، القول فی النجاسات، الخامس.    
۵. ↑ جواهر الکلام ج۳۶، ص۳۳۴-۳۳۵    
۶. ↑ جواهر الکلام ج۳۶، ص۲۶۲-۲۶۴.    
۷. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۷، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۴.    
۸. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۱۲.    
۹. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۶۹، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۱۳.    
۱۰. ↑ موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۱۷۰، کتاب الاطعمة و الاشربة، القول فی الحیوان، مسالة۱۷.    
۱۱. ↑ جواهر الکلام ج۱۸، ص۲۸۶-۲۹۳.    
۱۲. ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۱۱-۲۱۸.    
۱۳. ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۱۸-۲۲۴.    
۱۴. ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۳۶-۲۳۸.    
۱۵. ↑ جواهر الکلام ج۲۰،ص۲۳۳.    
۱۶. ↑ جواهر الکلام ج۲۰، ص۲۳۶-۲۳۸.    
۱۷. ↑ جواهر الکلام ج۲۳، ص۳۵۸-۳۶۰.    
۱۸. ↑ جواهر الکلام ج۲۴، ص۲۹۸.    
۱۹. ↑ جواهر الکلام ج۲۵، ص۲۵۴.    



• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۲، ص۳۹۷-۳۹۹.    
• ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر)    ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    


رده‌های این صفحه : احکام خوردنی و آشامیدنی ها | دیدگاه های فقهی امام خمینی | صید و ذباحه | فقه
جعبه ابزار