تخصیص حکم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تخصيص حکم، یکی از اصطلاحات منطقی بوده و به معناى اختصاص‌دادن حکم به وضع يا ديدگاه مورد قبولش می‌باشد.

---

توضيح آنکه، هنگام جدل سائل بايد بکوشد حکم مورد نظر خود را تعميم بخشد و مجيب بايد تلاش کند که آن را تخصيص دهد، زيرا به هر مقدار که حکم مسلَّم (متسلم) عام‌تر باشد براى سائل بهتر و نافع‌تر است و هر چه خاص‌تر باشد براى مجيب بهتر است.
اين بدان سبب است که قیاس (استدلال يا قياس جدلى براى نقض وضع) به طور معمول، فعل سائل، و مقاومت (حفظ وضع) ، فعل مجيب است، چرا که خاصيت استدلال اين است که از مقدمات کثير به يک مطلوب دست پيدا شود؛ يعنى قياس و استدلال که فعل سائل است، کثير را واحد مى‌کند؛ پس تعميم حکم براى سائل، نافع‌تر است، ولى مقاومت و نقض که فعل مجيب است، واحد را کثیر مى‌کند؛ يعنى جزئيات کلى، منقوض را مختلف‌الحکم مي‌کند و اقتضاى انصراف از امر واحد (نتيجه) به مقدمات متکثر و تصحيح مقدمه فاسد به مقدمات ديگر را دارد؛ پس تخصيص حکم براى مجيب بهتر است.

---