تحلیل زبان قرآن (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تحلیل زبان قرآن و
روش شناسی فهم آن» نوشته دکتر
محمدباقر سعیدی روشن ، کتابی است که در حوزه
تفسیر و قرآن پژوهی
تدوین یافته است.
موضوع کتاب مباحث مربوط به زبان
قرآن است. این
اثر به دنبال پاسخ به پرسشهایی از این قبیل است که: ۱- زبان قرآن از چه هویتی برخوردار است و
خداوند در مخاطبه تشریعی قرآن و
ابلاغ پیام
هدایت انسان از چه سبک و شیوه‌ای استفاده کرده است؟ آیا در قرآن از زبان تخصصی، علمی، فلسفی و... استفاده شده و یا به زبان متعارف و معمول
بشر با او مخاطبه شده است؟ ۲- آیا زبان قرآن در ساحت متنوع گزاره‌ها و آموزه‌ها، توصیف
جهان و انسان، آغاز و انجام جهان،
طبیعت و ماورای طبیعت و غیره زبان واقع گویانه و معرفت بخشی است و یا صرفا زبانی کارکردگرایانه و احساس برانگیز و نمادین و غیره؟ ۳- آیا زبان قرآن قاعده مند است یا هنجارشکن؟ یعنی آیا زبان قرآن و ارتباط لفظ و معنا و کشف معانی در جملات قرآن، به یک سلسله قواعد
منطق محاوره عقلائی و احیانا قواعد ویژه خود وابسته است و از این لحاظ زبانی فیصله بخش است، نه جدلی الطرفین، یا آنکه زبانی شالوده شکن و قاعده گریز است؟ نویسنده کتاب در پی آنست که پس از تبیین مفهوم زبان و
فلسفه و کارکردهای آن، با ورود به حوزه زبان
دین ، چشم اندازی نسبتا گویا از رهیافتهای جدید زبان دینی در غرب و زمینه‌های بروز و ظهور آنها را
روشن سازد، تا جست وجوهای وی در زبان قرآن ناظر به مسائل نوپدید و چالشهای این حوزه ملاحظه گردد، همچنانکه جایگاه زبان قرآن در بستر فرهنگ اسلامی و فراشد دانش مسلمین نیز از نقاط مورد اهتمام آن است. التفات به تمایز و تفاوت مبانی و مبادی جهان شناختی، انسان شناختی، معرفت شناختی، متن شناختی و زبان شناختی و بسترها و زمینه‌های اندیشه دینی غرب که منشا پیدایش رویکردهای جدید زبان دینی و فهم ستون آن است، با مبانی، زیرساختها و باورهای فکری مربوط به زبان قرآن و سازوکار و فهم آن نیز، مورد توجه این نوشتار است.
کتاب از یک پیشگفتار و سیزده فصل تشکیل یافته است:
در فصل اول مساله زبان، مفهوم زبان، فلسفه زبان و کارکردها و نقش‌های گوناگون زبان مورد بررسی قرار گرفته است.
در فصل دوم موضوع زبان
دین ، که به موضوع اصلی نوشتار نزدیک است مورد پژوهش قرار گرفته است.
فصل سوم به مطالعه مهم‌ترین عناصر فکری سه
قرن اخیر غرب، به ویژه معرفت شناسی تجربی، فلسفه تحلیلی و هرمنوتیک فلسفی و چالش‌هایی که این عناصر فراروی معرفت دینی و زبان دین قرار می‌دهد، پرداخته است.
فصل چهارم گزارشی است از چهار طیف از رهیافتهای زبان دینی معاصر غرب.
فصل پنجم به بررسی ریشه‌ها، زمینه‌ها و علل بروز نظریات زبان دینی جدید غرب پرداخته و این موضوع از جهات گوناگون مورد بررسی واقع شده که آیا همان ریشه‌ها و زمینه‌های دینی- فکری بر
مسلمانان نیز حاکم است و ناگزیر همان گزینه‌ها نیز در پیش روی آنان قرار دارد یا آنکه چنان نیست.
فصل ششم گذری بر مآخذ و میراث گرانسنگ دانشهای اسلامی و توجه اندیشمندان
مسلمان بر مساله زبان قرآن است.
فصل هفتم نگاهی دقیق به مساحت مفردات قرآن افکنده است.
در فصل هشتم دیدگاههای گوناگون در زبان گزاره‌های قرآن تحلیل و ارزیابی شده است.
فصل نهم به بررسی این مهم می‌پردازد که آیا
زبان قرآن زبان نمادها است یا حقایق متعالی؟
فصل دهم پاسخ این پرسش است که آیا
زبان قرآن تنها اثر کارکردی و تعهد برانگیزی دارد یا آنکه گزاره‌ها و آموزه‌های این متن در قلمرو موضوعات گوناگون، تمامی برخاسته از واقعیت است؟
در فصل یازدهم راه‌های گوناگون پیشادینی و درون دینی که زمینه‌های کشف زبان
قرآن را فراهم می‌نمایند بررسی شده است.
فصل دوازدهم دیدگاه نویسنده را در زبان قرآن بازگو می‌کند.
و فصل سیزدهم به معناشناسی و هرمنوتیک فهم قرآن می‌پردازد. در پایان کتاب، کتابنامه، نمایه اشخاص، نمایه
آیات و نمایه
روایات آمده است.
این کتاب در قطع وزیری با جلد شومیز در ۴۸۰ صفحه به قلم دکتر محمد باقر
سعیدی روشن نگاشته شده و برای اولین بار در
سال ۱۳۸۳ هجری شمسی از سوی سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و پژوهشکده حوزه و دانشگاه، به چاپ رسیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
