تحریرات فی الأصول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تحریرات فی الاصول، تالیف
سید مصطفی خمینی ، فرزند
امام خمینی است.
کتاب
اصول فقه ، یک دوره درس خارج اصول آیت‌الله سید مصطفی خمینی در
حوزه علمیه نجف اشرف است و از مباحثی ارزشمند و دیدگاهی نو در مباحث اصولی برخوردار است. ایشان در کتاب خود به اکثر نظریات علمای علم اصول و مباحث مهم این علم اشاره دارد.
کتاب «تحریرات فی الاصول» در نوع و سبک خود بی نظیر است و شامل نظریات و آراء جدیدی از مؤلف است که تغییر و تحولات عمیقی را در
علم اصول به وجود آورده است.
این کتاب؛ شامل بسیاری از نظریات و آراء اصولی حضرت امام خمینی نیز می‌باشد و برای دستیابی به بسیاری از دیدگاه‌های ایشان بسیار سودمند است.
آیت‌الله سید مصطفی خمینی در این کتاب با طرح نظریات دیگر علما و نقد و بررسی آنها با تحقیقاتی شگرف و دقتی فراوان و طرح اشکالات و پاسخ آنها مجموعه‌ای گرانبها را به یادگار نهاده است.
وی سعی فراوانی در طرح مباحث لازم و ضروری و پرهیز از مباحث اضافی و غیر ضروری دارد. علاوه بر آنکه توجه زیادی نیز به بحث در مقدمات مهم و شرح و بسط کامل آنها نموده است.
آیت‌الله سید مصطفی خمینی در این کتاب ارائه کننده یک مکتب اصولی جدید است که شامل بسیاری از نظریات و آراء علمی عمیق و جدید می‌باشد.
وی به نقد و بررسی بسیاری از مکاتب اصولی دیگر که دارای طرفداران و مدافعان فراوانی هستند نیز پرداخته است.
وی با این شیوه به تنقیح و پاک سازی بسیاری از مباحث اصولی و تاسیس یک فکر و سبک جدید پرداخته که گرفته شده از دیدگاه‌های حضرت امام در مباحث فقهی و اصولی به شمار می‌آید؛ مانند:
۱- جواز
رجوع به عرف در تشخیص مصادیق.
۲- تفکیک میان مسائل اصولی و عقلی مانند خلط میان
فلسفه و
اصول و یا عدم
استحاله دور و
تسلسل در مسائل اصولی و دیگر امور اعتباری و اختصاص آن به امور
واقعی.
۳-
اماره بودن
استصحاب و بسیاری از مباحث مهم و ارزشمند دیگر.
قدرت ابتکار و حیات فکری مؤلف را بخوبی می‌توان در این کتاب مشاهده کرد.
وی گاهی مساله‌ای را چنان بیان می‌کند و با ادله‌ای
محکم از آن دفاع می‌کند که خواننده گمان می‌برد این همان رای و دیدگاه اوست.
سپس شروع به رد آن استدلال کرده و بیانی جدید و استوارتر از قبل آورده و به خواننده ارائه می‌دهد که او را شگفت زده می‌سازد.
گاهی دستیابی به نظریات ایشان بسیار مشکل می‌شود، چرا که وی نظریات عمیق و علمی خود را برای هر کس آشکار نساخته و فقط آن را برای اهل تحقیق و
اجتهاد عرضه می‌دارد.
کتاب حاضر به طرح نظریات حضرت امام درباره مسائل علمی و اصولی نیز پرداخته است.
ایشان در بیان و طرح آن نظریات احتیاط و دقت فراوانی به خرج داده، چرا که نظریات نو و ابتکاری حضرت امام مخالفان فراوانی از میان متحجران و مقدس نمایان در آن زمان به وجود آورده بود.
آیت‌الله سید مصطفی خمینی در این کتاب با بررسی دقیق و عمیق به تایید یا نقد نظریات حضرت امام پرداخته است.
گاهی با برهان‌هایی تازه و جدید شروع به اثبات و تایید آنها می‌کند. گاهی نیز
نظریات امام را کبرای قضایای دیگری قرار داده و از آنها نتایج جدیدی را به دست می‌آورد.
مثلا در مساله «
توجه خطاب به جاهل و غیر قادر»، مشهور عقیده به
قبح این خطاب دارند؛ ولی حضرت امام عقیده به عدم قبح دارد، با توجه به این نکته که خطابات گاهی شخصی است و گاهی قانونی و کلی است و در صورت دوم استهجان و قبحی ثابت نشده است.
آیت‌الله سید مصطفی خمینی این نظریه را کبرای کلی قرار داده و در مساله جمع میان
احکام واقعی و ظاهری از آن استفاده کرده و ملتزم به
فعلیت احکام واقعی و بقاء اراده
مولی نسبت به همه می‌شود، چرا که
احکام واقعیه کلی هستند و شامل
مصیب و مخطئ به صورت یکسان می‌گردند.
از ویژگی‌های جالب کتاب حاضر آن است که مؤلف هنگام طرح مباحث، به
حوادث سیاسی ، اجتماعی و... که در آن زمان اتفاق می‌افتاده اشاره دارد.
وی در بخش‌هایی از مباحث این کتاب حمله به رژیم شاه کرده و جنایات او را در حق ملت و دین و
علمای مجاهد اسلام و به خصوص پدر بزرگوارش امام خمینی یادآور می‌شود.
گاهی نیز به
زیارت اربعین رفتن با پای پیاده از
نجف اشرف تا
کربلا و زیارت
حرم امام حسین علیه‌السّلام برای بزرگ داشت
شعائر الهی اشاره دارد.
همچنانکه به اخراج جمع فراوانی از ایرانیان به خصوص
طلاب حوزه علمیه نجف از
عراق اشاره دارد و اعلام می‌دارد که این دسائس از نقشه‌های
استکبار و کفر جهانی است.
گاهی وی از یک مطلب به پنج عبارت تعبیر می‌آورد که خواننده در آغاز همه را تفنن در عبارت می‌پندارد؛ ولی
اصحاب فن و خبرگان این علم، متوجه معنای دقیق و فرق هر عبارت با عبارت دیگر می‌شوند و این حکایت از دقت نظر و احاطه ایشان به مباحث اصولی دارد.
ایشان همان گونه که از برخی کلماتشان معلوم می‌شود، همزمان با نگارش این کتاب در درس خارج «
کتاب البیع » حضرت امام نیز شرکت می‌کرده است.
وی کتاب حاضر را همزمان با دوره دوم درس خارج اصول خود در نجف اشرف نگاشته که بین سال‌های ۱۳۴۷ ش تا سال ۱۳۵۶- سال
شهادت وی و اوج
انقلاب اسلامی ایران - بوده؛ لذا موفق به اتمام مباحث پایانی استصحاب و بحث
تعادل و تراجیح نشده است.
۱- نسخه‌ای در کتابخانه حضرت آیة الله
نجفی مرعشی در شهر مقدس
قم .
این نسخه تنها نسخه خطی این کتاب است که توسط بیت حضرت امام در اختیار آن کتابخانه قرار گرفته است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
