تاش فراش
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تاشْ فَرّاش، سپهسالار و امیر نامدار عصر
غزنوی (مق ح ۴۲۹ق/۱۰۳۸م) است.
نخستین‌بار در منابع از تاش فراش در حوادث سال ۴۲۱ق یاد شده است که وی همراه
مسعود غزنوی در
اصفهان بود و همان‌جا خبر درگذشت سلطان محمود را دریافت کرد. مسعود که به تازگی علاءالدولۀ کاکویه را از اصفهان رانده بود، می‌خواست تاش فراش را که از یاران و مشاوران خاص بود، به حکومت آن‌جا برگمارد، اما پس از مرگ محمود، به عللی علاءالدوله را حکومت آن‌جا داد و خود با تاش فراش به
خراسان رفت
در ۴۲۲ق سلطان مسعود، تاش فراش را برای استقرار حکومت امیرحسین، پسر امیر معدان به
مکران فرستاد؛ آن‌گاه او را سپهسالار
عراق عجم گردانید و تاش فراش ضمن مراسم پرشکوهی با سپاه به سوی عراق عجم حرکت کرد.
تاش‌فراش چون به
نیشابور رسید، به دستور مخفیانۀ سلطان، بسیاری از سرکردگان ترکمان را کشت. این حادثه موجب شورش ترکان غز در برخی مناطق دور و نزدیک، به ویژه
ری شد که تا مدت‌ها تاش فراش را به‌خود مشغول داشت.
ستمگری تاش فراش و بدرفتاری‌هایش با مردم ری و نیز ناتوانی سلطان از ارسال کمک به او، به سبب کشمکش با
سلجوقیان، حکومت وی را بیش از پیش با دشواری‌ها روبه‌رو کرد. با این همه، تاش فراش از همین‌جا برای دفع علاءالدوله سپاه به اصفهان فرستاد و پس از چند پیکار، علاءالدوله رانده شد
در ۴۲۴ق
ابوسهل حمدوی به جای تاش فراش حکومت ری یافت.
در همین سال تاش فراش
قزوین را از دست شهریوش، پسر گوهر آیین گرفت
و چندی بعد در ۴۲۵ق به فرمان سلطان، همراه با
ابوسهل حمدوی به جنگ علاءالدوله رفت که دوباره بر اصفهان مستولی شده بود. تاش فراش در این پیکار علاءالدوله را در هم شکست، اما اصفهان دستخوش غارت شد و خزانه و کتابخانه‌های علاءالدوله و
ابوعلی سینا به تاراج رفت و بخشی از آن به غزنه منتقل گردید. گویا علاءالدوله باز هم سر برآورد و جنگی دیگر در میانه درگرفت که باز به پیروزی تاش فراش انجامید.
آخرین پیکار تاش فراش، با ترکمانان رخ داد. در آغاز نبرد وی روی به پیروزی داشت، اما سرانجام شکست خورد و کشته شد. تاریخ این جنگ را به اختلاف، سال‌های ۴۲۷ تا ۴۲۹ق دانسته‌اند،
اما از یک گزارش بیهقی برمی‌آید که این جنگ و قتل تاش فراش در پایان سال ۴۲۸ یا آغاز ۴۲۹ق رخ داده است.
(۱) ابن اثیر، الکامل.
(۲) احمد، نظام‌الدین، طبقات اکبری، کلکته، ۱۹۲۷م.
(۳) بیهقی، ابوالفضل، تاریخ، به کوشش علی‌اکبر فیاض، مشهد، ۱۳۵۰ش.
(۴) حسینی، علی، زبدة التواریخ، به کوشش محمد نورالدین، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۵) کسروی، احمد، شهریاران گمنام، تهران، ۱۳۵۷ش.
(۶) گردیزی، عبدالحی، زین‌الاخبار، به کوشش عبدالحی حبیبی، تهران، ۱۳۴۷ش.
(۷) نفیسی، سعید، در پیرامون تاریخ بیهقی، تهران، ۱۳۵۲ش.
(۸) Bosworth, CE, The Ghaznavids, Beirut, ۱۹۷۳؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تاش فراش»، شماره۵۷۱۴.
