تاریخ مقام الإمام المهدی فی وادی السلام (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اثر احمد علی مجید، بررسی سندی و روایی مقام
امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در وادی السلام و نیز مطالب و اطلاعات مختلف پیرامون آن است. این اثر به لحاظ موضوعی حائز اهمیت است.
کتاب با دو مقدمه از سید محمد قبانچی و نویسنده آغاز و مطالب در سیزده فصل تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا، روایاتی که مربوط به مقام امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در
وادی السلام است را بررسی نموده، پس از اثبات صحت انتساب این مکان به
امام صادق علیه‌السّلام و حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، به بیان حکایاتی در مورد این مکان پرداخته است.
در ادامه، به ذکر این مکان در اشعار عربی اشاره شده است. پس از ذکر نام کسانی که در آن دفن شده‌اند، حوادث مهمی که در آن اتفاق افتاده و اقوال
علما در مورد این مکان بیان و در نهایت، ساختمان آن، توصیف شده است.
در مقدمه کتاب، به دلیل اهمیت توجه به مواضع منسوب به امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف اشاره شده است. برخی از این دلایل، عبارتند از:
۱- توجه به این اماکن، باعث تشدید ارتباط مردم با امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف می‌گردد.
۲- این مواضع، به دلیل داشتن اهمیت و قداست، موجب نشر عقاید صحیح می‌گردد.
۳- اهتمام به این مقامات و توجه به نقش علمی، فکری و عقایدی آن، باعث حفظ تراث شیعی از فتنه‌ها و دسیسه‌های دشمنان می‌گردد.
۴- این اماکن، باعث آشکار شدن تمدن شیعی و توجه
شیعیان به
ائمه علیه‌السّلام ، مخصوصا
امام زمان عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف می‌شود.
۵- این مواضع، محل نزول فیوضات، اجابت دعوات و حل مشکلات مردم بوده که اهمال و بی توجهی به آن، باعث از دست دادن آثار مترتب بر آن می‌گردد.
در مقدمه مؤلف، به اهمیت و ارزش وادی السلام
نجف اشاره شده است.
در فصل اول، ارتباط وادی السلام و حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف مورد بحث قرار گرفته است. نویسنده در ابتدا، به بررسی کلمه «وادی السلام» پرداخته است. به نظر وی، این اسم به امان از
عذاب دلالت دارد که در آن، دو مطلب نهفته است: سلام و امان؛ سلام در
حیات و در ممات و امان برای کسی که در آن سکنی گزیده و در آن دفن شده است. در
روایات اهل بیت علیه‌السّلام نیز به این نکته اشاره شده است که ارواح مؤمنین، از شرق و غرب، به این مکان می‌آیند.
در روایتی از
امیرالمؤمنین علیه‌السّلام ، به این نکته اشاره شده است که منبر حضرت قائم عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف در وادی السلام بوده و ایشان از این مکان عبور کرده و در حالی که به سمت سهله حرکت می‌کنند، دعایی را در مورد وحدانیت
خداوند و یاری مؤمنین توسط وی، قرائت خواهند نمود. نویسنده معتقد است که این روایت، به همین مکان مقدس در نجف اشرف، اشاره دارد.
شیخ محمد جریر طبری (شیعی)، در کتاب دلایل الامامة، حدیثی را نقل کرده که تتمه روایت قبل می‌باشد و در آن، تفصیل دخول حضرت قائم عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف به نجف و خوشحالی ارواح مؤمنین به واسطه ظهور ایشان، آورده شده است.
فصل دوم، در سه مرحله زیر، به بحث و بررسی روایاتی از امام صادق علیه‌السّلام در مورد این مقام، اختصاص یافته است:
۱- ذکر کامل احادیث با اسانید مختلف آن؛ به دلیل روشن شدن مستفیض و مشهور بودن آن‌ها از خلال ذکر تمام اسانید.
۲- تحقیق پیرامون عصر حدیث؛ برای روشن شدن این مطلب که آیا این مکان، قبل از امام صادق علیه‌السّلام نیز وجود داشته است یا نه؟
۳- نگاهی مختصر به مواضعی که روایات، متضمن آن می‌باشد.
در روایتی که شیخ محمد طبری (شیعی) در کتاب «دلایل الامامة» از فرات بن احنف عبدی کوفی (از یاران و اصحاب
امام سجاد علیه‌السّلام ،
امام باقر علیه‌السّلام و امام صادق علیه‌السّلام ) نقل کرده، چنین آمده است که ایشان با امام صادق علیه‌السّلام به قصد زیارت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام به سمت نجف می‌رفتند که به ثویه (مکانی نزدیک
کوفه) می‌رسند. آنحضرت علیه‌السّلام دو رکعت نماز در آن جا به جای آورده و وقتی از ایشان در مورد آن مکان سؤال می‌شود، می‌فرمایند: «این موضع منبر قائم عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف بوده و دوست دارم در این مکان، خداوند را شکر کنم». سپس به راه خود ادامه داده و در مکانی دیگر، دو رکعت نماز به جای آورند و وقتی از ایشان در مورد این نماز سؤال می‌شود، می‌فرمایند: «این مکانی است که قومی در آن فرود آمدند که با آن‌ها، راس
امام حسین علیه‌السّلام بود». سپس به
راه خویش ادامه داده و در مکانی دیگر، دو رکعت نماز گذاردند و فرمودند: «اینجا مدفن امیرالمؤمنین علیه‌السّلام می‌باشد».
فصل سوم، در مورد صحت انتساب این مقام به امام صادق علیه‌السّلام و امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف می‌باشد. به نظر نویسنده وجود این مقام و بقای آن از گذشته تا به حال، به دلیل شدت اعتنای
شیعه و بالخصوص،
علما و محدثین ایشان به این مکان می‌باشد.
در فصل چهارم، حکایاتی در مورد این مکان بیان شده است.
نویسنده در فصل پنجم، به بحث پیرامون این مقام در ادبیات عرب پرداخته و در این زمینه، اشعار سید
نصرالله حائری و شیخ محمد سماوی را مورد مطالعه قرار داده است.
فصل ششم، به ذکر نام افراد معروفی که در این مکان شریف دفن شده‌اند، اختصاص یافته است.
در فصل هفتم، به برخی از حوادث تاریخی مربوط به این مکان، اشاره شده که از آن جمله است:
۱- حمله وهابیون به
نجف اشرف در سال ۱۲۱۴ ق.
۲- تشرف ناصرالدین شاه قاجار با عیال و خدمه در سال ۱۲۸۷ ق.
۳- زیارت شیخ عبدالله بن محسن اصفهانی و ذکر آن در کتاب لؤلؤ الصدف در سال ۱۳۰۴ ق.
تاریخ عمارت مقام، اقوال علما در مورد این
مکان مقدس، جایگاه این مقام و وصف عمارت آن، سند این مقام، زیارت امام صادق علیه‌السّلام و حضرت مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف ، مدارک و تصاویری از این مکان مقدس، عنوان فصول پایانی کتاب می‌باشد.
فهرست مطالب و مصادر و منابع مورد استفاده نویسنده، در انتهای کتاب آمده است.
در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحاتی پیرامون برخی از کلمات و عبارات متن ارائه شده است.
نرم افزار کتابخانه مهدویت، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
