تاریخ حرم ائمه بقیع (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تاریخ
حرم ائمه بقیع و آثار دیگر در مدینه منوره»، تالیف نویسنده معاصر محمد صادق نجمی، به
زبان فارسی است. این کتاب مجموعه مقالاتی بوده که در آن وضعیت و تاریخچه ایجاد بناهای بقیع پیش از ویرانی بررسی و در مجله میقات حج منتشر شده و بعدها با تکمیل و اصلاحات، به صورت کتاب حاضر منتشر گردیده است.
کتاب؛ مشتمل بر یک بخش مقدماتی، یک پیش گفتار و ده بخش است. در بخش مقدماتی چگونگی تالیف کتاب و در پیش گفتار انگیزه پیدایش و تخریب
حرم‌ها توضیح داده شده است. در بخش‌های مختلف کتاب نیز
تاریخ حرم‌های بقیع پیش از تخریب مطالعه شده است.
نویسنده کتاب را با این مقدمه آغاز می‌کند که: «یکی از برنامه‌های مذهبی
مسلمانان ، اعم از
شیعه و
اهل سنت ، از صدر
اسلام تا به امروز، مانند همه پیروان
ادیان و مذاهب آسمانی و همه صاحبان فکر و اندیشه، بزرگداشت و تجلیل از مقام انبیا و اولیا و
ادای احترام نسبت به راهنمایان فکری و رهبران معنوی و شهدای راه اسلام و قرآن بوده است و این
احترام و بزرگداشت که بیشتر در قالب
زیارت قبور آنان متجلی می‌شود، از عبادات و مستحبات به شمار می‌آید».
وی در بخش دیگری از مقدمه تاکید می‌کند که: «این تجلیل و بزرگداشت‌ها از سوی مسلمانان، نه یک عمل ابتکاری و بدون
دلیل شرعی و بدون مدرک و مستند مذهبی است، بلکه راه و رسمی است برگرفته از
قرآن مجید و سنت رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و عمل
صحابه و پیشوایان دین». او سپس در تایید زیارت قبور بزرگان به نمونه‌هایی از
آیات و
روایات اشاره می‌کند.
در اولین بخش کتاب، به این نکته اشاره شده که بقیع اولین مدفن و مزاری است که به دستور
رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و به وسیله مسلمانان صدر اسلام به وجود آمده است. این مدفن مقدس و تاریخی در اصل «بقیع الغرقد» و در قرن‌های اخیر گاهی «جنةالبقیع» نیز گفته می‌شود.
در بخش دیگری از کتاب بر حقیقی بودن
بیت الاحزان تاکید و سعی شده است که محل واقعی و تاریخ ساختمان بیت الاحزان با استفاده، از کتب حدیث و تاریخ و گفتار کسانی که در طول تاریخ و از قرن اول تا دوران تخریب، از نزدیک این بیت حزن را زیارت کرده و شاهد ساختمان آن بوده‌اند، مورد بررسی قرار گیرد.
حرم ائمه بقیع که در کتب تاریخ به عنوان مشهد و
حرم اهل بیت علیه‌السّلام معروف گردیده، در سمت غربی و منتهی الیه بقیع واقع شده است. در این
حرم مطهر قبر چهار تن از ائمه اهل بیت،
امام مجتبی علیه‌السّلام ،
امام سجاد علیه‌السّلام ،
امام باقر علیه‌السّلام و
امام صادق علیه‌السّلام در کنار هم و به فاصله ۲ تا ۳ متری این قبرها، قبر عباس عمومی گرامی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم قرار گرفته و در کنار آن نیز
قبر دیگری است که متعلق به فاطمه بنت اسد است. قبل از ویرانی ساختمان این
حرم مطهر همه این قبور ششگانه در زیر گنبد و دارای ضریح زیبایی بودند. همچنین مدفن تعدادی از همسران، فرزندان، اقوام و عشیره
پیامبر اسلام و جمع کثیری از صحابه و یاران آن حضرت و تعداد بی شماری از شهدا و علما در این قبرستان قرار دارد که در بخش‌های مختلف به آن پرداخته شده است.
نویسنده می‌افزاید که آنچه از تاریخ به دست می‌آید، این است که قبور ائمه بقیع و جناب عباس از قدیم الایام و بلکه پیش تر از قرن هفتم تا زمان تخریب دارای ضریح‌های متعددی بوده‌اند که به مناسبت نزدیکی و اتصال قبور
ائمه علیهم‌السّلام همه آنها در داخل یک ضریح و قبر عباس عمومی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به علت فاصله آن با این قبور دارای ضریح مستقل بوده است. همه مورخان از ظرافت و زیبایی این ضریح‌ها تعریف و تمجید کرده‌اند.
گفتنی است که این قسمت از بحث، گذشته از بیان چگونگی این سه بقعه در طول قرن‌ها و تاریخ تخریب آنها، بیانگر این بحث کلامی- فقهی نیز هست که در مساله ساختن بنا بر روی قبور شخصیت‌های دینی و علمی، همه مسلمانان، اعم از شیعه و سنی همفکر و هم عقیده بوده‌اند و این تنها گروه وهابیانند که پس از قرن‌ها پدید آمده و در مسائل متعدد اعتقادی، از جمله در این مورد با مسلمانان به منازعه و مبارزه برخاستند. مؤلف متذکر می‌شود که احیانا تصور نشود آنچه تاکنون از آثار در بقیع سخن گفته شده، به لحاظ این که بیشتر آنها متعلق به شخصیت‌هایی بوده که برای شیعه بیش از دیگر
مسلمانان مورد توجه بوده‌اند، به ناچار این آثار به وسیله آنان در طول تاریخ به وجود آمده است. بقیع تنها مورد تعلق خاطر شیعیان نیست، بلکه اهل سنت نیز به آن به دیده
احترام نظر می‌کنند و بزرگانی؛ همچون
عثمان بن عفان ، مالک بن اصبحی و نافع مولا ابن عمر نیز که از بزرگان اهل سنت هستند، در این مکان دارای بقعه و بارگاه بوده‌اند که توسط تندروان وهابی تخریب شده است.
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و بخشی از منابع در انتهای آن آمده است.
نرم افزار تاحضور، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
