تابَ عَلَیْکُم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تابَ عَلَیْکُم: (فَتابَ عَلَیْکُمْ)جمله
«تابَ عَلَیْکُم» را
غالب مفسران به معنای
«تخفیف این تکلیف» ذکر کرده‌اند، نه به معنای
«توبه از گناه».
اما این احتمال نیز وجود دارد که وقتی
حکم وجوب برداشته شود، گناهی صورت نمی‌پذیرد، و در نتیجه همچون
آمرزش الهی خواهد بود.
(إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِن ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِّنَ الَّذِينَ مَعَكَ وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ عَلِمَ أَن لَّن تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكُمْ فَاقْرَؤُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ عَلِمَ أَن سَيَكُونُ مِنكُم مَّرْضَى وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِن فَضْلِ اللَّهِ وَآخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَاقْرَؤُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنفُسِكُم مِّنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ) (پروردگارت مى‌داند كه تو و گروهى از آنها كه با تو هستند نزديك دو ثلث از شب يا نصف يا ثلث آن را به پا مى‌خيزيد؛ و به
عبادت و
تلاوت قرآن مى‌پردازيد
خداوند شب و روز را اندازه‌گيرى مى‌كند؛ او مى‌داند كه شما نمى‌توانيد مقدار آن را به دقت براى عبادت كردن اندازه‌گيرى كنيد، پس شما را بخشيد؛ اكنون آنچه براى شما ميسّر است
قرآن بخوانيد. او مى‌داند بزودى گروهى از شما بيمار مى‌شوند، و گروهى ديگر براى به دست آوردن
فضل الهی و كسب روزى به سفر مى‌روند، و گروهى ديگر در
راه خدا جهاد مى‌كنند و از تلاوت قرآن باز مى‌مانند)، پس آنچه براى شما ممكن است از آن تلاوت كنيد و
نماز را برپا داريد و
زکات بپردازيد و به خدا «
قرض الحسنه» دهيد و در راه او
انفاق نماييد و بدانيد آنچه از كارهاى نيك براى خود از پيش مى‌فرستيد آن را نزد خدا به بهترين وجه و بزرگترين
پاداش خواهيد يافت؛ و از خدا
آمرزش بطلبيد كه خداوند آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: سخن در این آیه شریفه برای تخفیف دادن به دستوری است که در اول سوره به شخص
رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) داد، و در آیه
(اِنَّ هذِهِ تَذْکِرَةٌ... ) در وسط سوره آن دستور را به عموم
مؤمنین تعمیم داد، و آن عبارت بود از پرداختن به
نماز شب و
تهجد، در این آیه می‌خواهد بفرماید: خدا از مؤمنین اکتفاء کرد به هر مقداری که بتوانند از قرآن تلاوت کنند، پس آیه شریفه می‌خواهد دستور اول سوره را تخفیف دهد، نه اینکه آن را
نسخ نموده از قیام در دو ثلث شب و یا نصف آن و یا ثلث آن منع کند. و مراد از اینکه فرمود: به همین جهت بر شما توبه کرد این است که به رحمت الهیه‌اش به طرف شما توجه و رجوع کرد و تکلیف شما را در این باب تخفیف داد، بنا بر این، خدای تعالی بر بندگان خود توبه و رجوعی دارد، و آن این است که رحمت خود را بر آنان بسط دهد، و اثر این
توبه خدا آن است که بندگان، موفق به توبه و رجوع به وی شوند. و یا این است که موفق به هر اطاعتی گردند. و یا این است که بعضی از تکالیف دشوار را به کلی بردارد، و یا در آن تخفیفی بدهد.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «تابَ عَلَیْکُم»، ص۱۱۵.
