بیعت با محمد (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بیعت به معنای دست به هم دادن برای
واجب کردن فرمانبرداری است.
طبق آیات
قرآن کریم بیعت با پیامبر
اسلام صلی الله علیه وآله،
مصداق بیعت با خداوند است:
ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله ید الله فوق ایدیهم... «در حقیقت کسانی که با تو
بیعت می‌کنند جز این نیست که با
خدا بیعت می‌کنند دست خدا بالای دستهای آنان است پس هر که
پیمان شکنی کند تنها به
زیان خود
پیمان می‌شکند و هر که بر آنچه با خدا
عهد بسته وفادار بماند به زودی خدا پاداشی بزرگ به او می‌بخشد.»
بیعت به معنی
پیمان بستن برای فرمانبرداری و
اطاعت از کسی است، و چنین مرسوم بوده که آن کس که پیمان اطاعت می‌بست دست خود را در دست پیشوا و
رهبر خود می‌گذاشت و پیمان وفاداری را از این طریق اظهار می‌داشت.
و از آنجا که به هنگام
معامله و
بیع نیز دست به دست هم می‌دادند و قرار داد معامله را می‌بستند، واژه بیعت به این پیمانها اطلاق شده است، به خصوص اینکه آنها در پیمان خود گوئی جان خویش را در معرض معامله با فردی که با او اعلام وفاداری داشتند قرار می‌دادند.
و از اینجا معنی (یدالله فوق ایدیهم) (دست خدا بالای دست آنها است) روشن می‌شود، این تعبیر
کنایه از آن است که بیعت با
پیامبر -صلی الله علیه و آله - یک بیعت الهی است، گویا دست خدا بالای دست آنها قرار گرفته، نه تنها با پیامبرش که با خدا بیعت می‌کنند، و این گونه کنایات در زبان
عرب بسیار معمول است.
مؤمنان، موظف هستند بیعت شان با
پیامبراکرم -صلی الله علیه وآله- را به هم یادآوری کنند:
واذکروا نعمة الله علیکم ومیثـقه الذی واثقکم به اذ قلتم سمعنا واطعنا... «و نعمتی را که
خدا بر شما ارزانی داشته و (نیز) پیمانی را که شما را به (انجام) آن
متعهد گردانیده به یاد آورید آنگاه که گفتید شنیدیم و
اطاعت کردیم و از
خدا پروا دارید که خدا به راز دلها آگاه است.»
درباره «و میثاقه الذی واثقکم به» سخنانی مطرح شده که عمده‌ترین آنها به بیعت مؤمنان با پیامبراکرم -صلی الله علیه وآله -برمی گردد.
ضرر و زیان نقض
بیعت با
پیامبر -صلی الله علیه وآله-، به خود نقض کننده بیعت بر می‌گردد:
ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله... فمن نکث فانما ینکث علی نفسه... «در حقیقت کسانی که با تو بیعت می‌کنند جز این نیست که با خدا بیعت می‌کنند دست خدا بالای دستهای آنان است پس هر که
پیمان شکنی کند تنها به
زیان خود
پیمان می‌شکند و هر که بر آنچه با خدا
عهد بسته وفادار بماند به زودی خدا پاداشی بزرگ به او می‌بخشد.»
جمله مورد بحث تفریع و نتیجه گیری از جمله (ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله) است و معنای مجموع آن دو چنین است: حال که
بیعت تو بیعت
خدا است پس کسی که بیعت تو را بشکند شکننده بیعت خدا است، و به همین جهت بجز خودش کسی متضرر نمی‌شود، همچنان که اگر
وفا کند کسی جز خودش از آن بیعت سود نمی‌برد، چون خدا غنی از همه عالم است.
در
سوره فتح به بهره مندی مؤمنان از پاداش بزرگ الهی، در صورت
وفای به
پیمان و
بیعت شان با
پیامبراکرم -صلی الله علیه وآله- اشاره شده است:
ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله ید الله فوق ایدیهم... ومن اوفی بما
عـهد علیه الله فسیؤتیه اجرا عظیما. «در حقیقت کسانی که با تو بیعت می‌کنند جز این نیست که با
خدا بیعت می‌کنند دست خدا بالای دستهای آنان است پس هر که
پیمان شکنی کند تنها به زیان خود
پیمان می‌شکند و هر که بر آنچه با
خدا عهد بسته وفادار بماند به زودی خدا پاداشی بزرگ به او می‌بخشد.»
وفاداری در بیعت با پیامبر -صلی الله علیه وآله-، مصداق
وفای عهد با خداوند:
ان الذین یبایعونک انما یبایعون الله ید الله فوق ایدیهم... ومن اوفی بما
عـهد علیه الله فسیؤتیه اجرا عظیما. «در حقیقت کسانی که با تو بیعت می‌کنند جز این نیست که با خدا بیعت می‌کنند دست خدا بالای دستهای آنان است پس هر که پیمان شکنی کند تنها به زیان خود پیمان می‌شکند و هر که بر آنچه با خدا
عهد بسته وفادار بماند به زودی خدا پاداشی بزرگ به او می‌بخشد.»
رعایت تقوای الهی، از عوامل وفاداری به
عهدها و بیعتهاست:
واذکروا نعمة الله علیکم ومیثـقه الذی واثقکم به اذ قلتم سمعنا واطعنا واتقوا الله ان الله علیم بذات الصدور. «نعمتی را که
خدا بر شما ارزانی داشته و (نیز) پیمانی را که شما را به (انجام) آن
متعهد گردانیده به یاد آورید آنگاه که گفتید شنیدیم و
اطاعت کردیم و از خدا پروا دارید که خدا به راز دلها آگاه است.»
خداوند به هنگام آفرینش انسان، استعدادهای قابل ملاحظه‌ای به او دارد و مواهب بیشماری در اختیار او گذاشت، از جمله استعداد مطالعه اسرار آفرینش و شناخت پروردگار بوسیله آنها و همچنین عقل و هوش و ادراکی که بوسیله آن پیامبرانش را بشناسد و دستورهای آنها را بکار بندد - خداوند با دادن این استعدادها عملا از آنها پیمان گرفته که این استعدادها را عاطل و باطل نگذارند و از آن در مسیر صحیح بهره گیرند و افراد انسان نیز به زبان حال و استعداد فریاد بر آورده‌اند که سمعنا و اطعنا: شنیدیم و به کار بستیم.
این پیمان وسیعترین و محکمترین و عمومیترین پیمانی است که خداوند از بندگان خود گرفته است و همان است که علی علیه‌السّلام در خطبه اول نهج البلاغه به آن اشاره کرده می‌فرماید: لیستادوهم میثاق فطرته : پیامبران برای این برانگیخته شدند که مردم را دعوت به وفا کردن به پیمان فطرت کنند.
بدیهی است این پیمان وسیع، همه مسائل دینی را نیز در بر می‌گیرد.
اعتقاد و توجه به آگاهی خداوند، نسبت به درون و نهاد
انسان، از عوامل
وفاداری به
عهدها و
بیعتها است :
واذکروا نعمة الله علیکم ومیثـقه الذی واثقکم به اذ قلتم سمعنا واطعنا واتقوا الله ان الله علیم بذات الصدور. «
نعمتی را که خدا بر شما ارزانی داشته و (نیز) پیمانی را که شما را به (انجام) آن
متعهد گردانیده به یاد آورید آنگاه که گفتید شنیدیم و اطاعت کردیم و از
خدا پروا دارید که خدا به راز دلها آگاه است.»
تعبیر به بذات الصدور که ترکیبی از ذات بمعنی
عین و حقیقت و صدور به معنی سینه‌ها است، اشاره به این است که خداوند از دقیقترین اسراری که در اعماق روح آدمی نهفته است و هیچکس جز خودش از آن آگاهی ندارد با خبر است.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۴۵، برگرفته از مقاله «بیعت با محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».
