• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بیخبر بلگرامی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


بیْ‌خَبَرِ بِلْگِرامی، میرعظمت‌الله حسینی واسطی بلگرامی (د ذیقعدۀ ۱۱۴۲/مۀ۱۷۳۰)، متخلص به «بی‌خبر»، عارف، شاعر و هنرمند سدۀ ۱۲ق/۱۸م می‌باشد.


پدر او میرلطف‌الله احمدی، معروف به شاه لدها (د ۱۱۴۳ق) اهل طریقت بود و اصل ایشان از سادات حسینی واسط است که در بلگرام سکنا گزیدند، میرغلامعلی آزاد بلگرامی از مریدان میرلطف‌الله بود و کتاب انیس المحققین را در شرح حال او نوشته است.
[۱] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
[۲] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، پتنه، ۱۹۷۸م.
[۳] منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج۳، ص۲۰۲۷، تهران، ۱۳۷۶ش.


تاریخ ولادت بی‌خبر و جزئیات زندگی او در منابع روشن نیست،
[۴] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
[۵] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، پتنه، ۱۹۷۸م.
[۶] خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۱۷۲، پتنه، ۱۹۵۹م.
تنها می‌دانیم که به تصوف گرایش داشت، خط شکسته را بسیار خوب می‌نوشت و در موسیقی متبحر بود.
[۷] بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، ج۱، ص۳۰، پتنه، ۱۹۵۸م.
[۸] آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام،ج۱، ص۳۱۷، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.


بی‌خبر با بیدل دهلوی ملاقات و گفت‌وگو داشته، و شرح آن را در اثر خود به نام سفینۀ بی‌خبر آورده است.
[۹] آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام، ج۱، ص۳۱۵-۳۱۶، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.
[۱۰] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۶، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.


بی‌خبر بلگرامی در ۱۱۴۲ق در دهلی درگذشت و در جوار مزار شیخ‌نظام‌الدین اولیادهلوی به خاک سپرده شد.
[۱۱] آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام، ج۱، ص۳۲۵، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.
[۱۲] خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۱۷۳، پتنه، ۱۹۵۹م.
[۱۳] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.


از وی آثار چندی به جای مانده است:
۱. دیوان با ۷ هزار بیت که شامل قصیده، غزل، رباعی و مثنوی است. اشعاری از این دیوان‌ در مآثر الکرام آمده است و نسخۀ خطی آن در کتابخانۀ خدابش پتنه نگهداری می‌شود.
[۱۴] شیر، اطهر، مرآةالعلوم، ج۳، ص۸۳، پتنه، ۱۹۶۷م.
[۱۵] نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزۀ ملی پاکستان کراچی، ج۱، ص۱۲۴، اسلام‌آباد، ۱۳۶۲ش.

۲. سفینۀ بی‌خبر، زندگی‌نامۀ فارسی‌سرایان سدۀ ۱۲ق است که به ترتیب الفبایی در ۱۱۴۱ق جمع‌آوری، و تنظیم شده است، دو نسخۀ خطی آن در دانشگاه لاهور و دانشگاه اسلامی علیگره موجود است.
[۱۶] خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۱، ص۵۵، پتنه، ۱۹۵۹م.
[۱۷] خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، پتنه، ۱۹۷۸م.
[۱۸] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۶، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
[۱۹] منزوی، خطی مشترک، ج۱۱، ص۷۴۹.
[۲۰] آقابزرگ، الذریعة، ج۱۲، ص۷۹۵.
[۲۱] منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج۳، ص۱۹۱۷، تهران، ۱۳۷۶ش.

۳. غبار خاطر، رساله‌ای است که اظهار تأسف از گروه‌بندی و سقوط مسلمانان در روزگار نویسنده که دوباره چاپ شده است.
[۲۲] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
[۲۳] نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزۀ ملی پاکستان کراچی، ص۴۴۰، اسلام‌آباد، ۱۳۶۲ش.

۴. ماقلّ و دلّ، رساله‌ای دربارۀ عقل و ادراک، و معیار درستی و نادرستی آنهاست که دو نسخۀ خطی آن در کتابخانۀ آصفیۀ حیدرآباد دکن و انجمن ترقی اردو وجود دارد.
[۲۴] اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
[۲۵] منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج۲، ص۹۷۷، تهران، ۱۳۷۶ش.


(۱) آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.
(۲) آقابزرگ، الذریعه.
(۳) اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
(۴) بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، پتنه، ۱۹۵۸م.
(۵) خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، پتنه، ۱۹۷۸م.
(۶) خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، پتنه، ۱۹۵۹م.
(۷) شیر، اطهر، مرآةالعلوم، پتنه، ۱۹۶۷م.
(۸) منزوی، خطی مشترک.
(۹) منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۰) نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزۀ ملی پاکستان کراچی، اسلام‌آباد، ۱۳۶۲ش.

۱. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۲. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، پتنه، ۱۹۷۸م.
۳. ↑ منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج۳، ص۲۰۲۷، تهران، ۱۳۷۶ش.
۴. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۵. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، پتنه، ۱۹۷۸م.
۶. ↑ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۱۷۲، پتنه، ۱۹۵۹م.
۷. ↑ بهگوان داس هندی، سفینۀ هندی، ج۱، ص۳۰، پتنه، ۱۹۵۸م.
۸. ↑ آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام،ج۱، ص۳۱۷، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.
۹. ↑ آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام، ج۱، ص۳۱۵-۳۱۶، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.
۱۰. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۶، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۱۱. ↑ آزاد بلگرامی، غلامعلی، مآثر الکرام، ج۱، ص۳۲۵، حیدرآباد دکن، ۱۹۱۳م.
۱۲. ↑ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۳، ص۱۷۳، پتنه، ۱۹۵۹م.
۱۳. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۱۴. ↑ شیر، اطهر، مرآةالعلوم، ج۳، ص۸۳، پتنه، ۱۹۶۷م.
۱۵. ↑ نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزۀ ملی پاکستان کراچی، ج۱، ص۱۲۴، اسلام‌آباد، ۱۳۶۲ش.
۱۶. ↑ خوشگو، بندر ابن داس، سفینه، ج۱، ص۵۵، پتنه، ۱۹۵۹م.
۱۷. ↑ خلیل، علی ابراهیم، صحف ابراهیم، ج۱، ص۲۳، پتنه، ۱۹۷۸م.
۱۸. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۶، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۱۹. ↑ منزوی، خطی مشترک، ج۱۱، ص۷۴۹.
۲۰. ↑ آقابزرگ، الذریعة، ج۱۲، ص۷۹۵.
۲۱. ↑ منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج۳، ص۱۹۱۷، تهران، ۱۳۷۶ش.
۲۲. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۲۳. ↑ نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی موزۀ ملی پاکستان کراچی، ص۴۴۰، اسلام‌آباد، ۱۳۶۲ش.
۲۴. ↑ اقبال، ظفر، «ماقلّ و دل»، ج۱، ص۵۵، دانش، اسلام ‌آباد، ۱۳۶۶ش، شم‌ ۹.
۲۵. ↑ منزوی، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، ج۲، ص۹۷۷، تهران، ۱۳۷۶ش.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بیخبر بلگرامی »، ج۱۳، ص۵۳۴۶.    


رده‌های این صفحه : تراجم | خطاطان | شاعران | هنرمندان
جعبه ابزار