• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بیت المعمور در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


مقالات مرتبط: بیت المعمور، بیت المعمور (مقالات مرتبط).


از کعبه یا خانه‌ای محاذی کعبه در آسمان چنین تعبیر شده است.


بیت‌المعمور که از آن به ضُراح،
[۱] جامع‌البیان، ج۱۳، ص‌۲۳.
[۲] مجمع البیان، ج۹، ص۲۴۷.
[۳] تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص۲۵۶.    
ضریح
[۴] جامع‌البیان، ج۱۳، ص۲۳.
[۵] روح‌البیان، ج۹، ص۱۸۵.    
و عروبا
[۶] روح‌البیان، ج۹، ص۱۸۵.    
نیز تعبیر شده، ترکیبی وصفی از «بیت» و «معمور» است. «بیت» در لغت معادل منزل و مسکن
[۷] المصباح، ص۶۸ «بیت».
و به معنای خانه و «معمور» اسم مفعول از مصدر «عمران» و به معنای آباد است
[۸] مقاییس اللغه، ج۲، ص۱۷۵، «عَمَرَ».
، بنابراین بیت‌المعمور یعنی خانه آباد. خانه آباد در لغت به خانه‌ای اطلاق می‌شود که متروک نباشد و اهلش در آن سکونت داشته باشند.
[۹] المصباح، ص۴۲۹، «عَمَرَ».


ترکیب «البیت المعمور»تنها یک بار در آیه‌ ۴ ‌سوره طور ، آمده است. در آغاز این سوره‌خداوند در کنار چند قَسَم، به آن نیز سوگند‌یاد کرده است:«والطّور و کِتب مَسطور فی رَقّ مَنشور والبَیتِ المَعمور • والسَّقفِ المَرفوع».
[۱۰] طور/سوره۵۲، آیه۱۵.    

سوگند خداوند به «البیت المعمور»حاکی از قداست، حرمت و عظمت والای این خانه آباد در پیشگاه اوست.

۲.۱ - دیدگاه مفسران

مفسران درباره اینکه این خانه مقدس چیست اختلاف نظر دارند؛ برخی با توجه به اینکه در قرآن از کعبه با نام بیت یاد شده بیت‌المعمور را به کعبه تفسیر کرده‌اند که به وسیله زائران و حاجیان همواره معمور و آباد است و نخستین خانه‌ای است که برای عبادت بر روی زمین ساخته و آباد شده است.
[۱۱] کشف‌الاسرار، ج۹، ص۳۳۳.
[۱۲] مجمع‌البیان، ج۹، ص۲۴۷.
[۱۳] المیزان، ج۱۹، ص۶‌.    


۲.۱.۱ - تعابیر دیگر

برخی دیگر گفته‌اند: منظور از آن خانه دل‌های مؤمنان است که با معرفت و اخلاص، آباد است.
[۱۴] روح‌البیان، ج۹، ص۱۸۶.    
[۱۵] نمونه، ج۲۲، ص۴۱۲.    

برخی می‌گویند: بیت‌المعمور اشاره است به دل‌های عارفان که به معرفت و محبت خداوند آبادان و به نظر او زنده و به لطف او شادان است.
[۱۶] کشف‌الاسرار، ج۹، ص۳۴۵.

برخی نیز بیت‌المعمور را به قلب عالم یعنی نفس ناطقه کلیه که همان لوح قدر است تفسیر کرده‌اند که با طواف ملکوت بر گرد آن همواره آباد است.
[۱۷] تفسیر ابن عربی، ج۲، ص۵۴۷-۵۴۸.


بنابر آنچه در علوم عقلی و عرفانی ثابت است همه موجودات عالم ماده مسبوق به تحقق در عوالم قبل از عالم ماده‌اند که از آن جمله کعبه است، از این رو باید قبل از تحقق مادی آن، در عوالم پیشین ( عالم مثال ، عقل و لاهوت ) متحقق شده باشد. بیت‌المعمور اشاره به وجود کعبه در عالم‌مثال است که در برخی از اقوالِ مشهورتر به بیتی در محاذات کعبه (در آسمان اول، چهارم یا هفتم) تفسیر شده است،
[۱۸] جامع‌البیان، ج۱۳، ص۲۳-۲۴.
[۱۹] کشف‌الاسرار، ج۱، ص۳۶۶.
[۲۰] المیزان، ج۱۹،ص۸.    
از این رو بر اساس روایتی: کعبه مربع ساخته شده، چون محاذی بیت‌المعمور است و بیت‌المعمور مربع است، چون در محاذات عرش قرار دارد و عرش نیز مربع است، زیرا کلماتی که اسلام بر آن بنا شده ۴ تاست: «سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله اکبر».
[۲۱] مجمع‌البیان، ج۱، ص۳۸۲.
حرمت بیت‌المعمور در آسمان‌ها همانند حرمت کعبه در زمین است.
[۲۲] جامع البیان، ج۲۷، ص۲۳.
[۲۳] تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص‌۲۵۶.    
[۲۴] کشف‌الاسرار، ج۹، ص۳۳۳.
این خانه با عبادت فرشتگان معمور و آباد است
[۲۵] روض‌الجنان، ج۱۸، ص‌۱۲۳-۱۲۴.
[۲۶] رحمة من الرحمن، ج۴، ص۲۰۰.
[۲۷] کشف‌الاسرار، ج۱، ص۳۶۶.
و براساس روایات هر روز ۷۰۰۰۰ فرشته به زیارت آن می‌آیند و هرگز به آن باز نمی‌گردند.
[۲۸] جامع‌البیان، ج۹، ص۱۹.
[۲۹] جامع‌البیان، ج۱۳، ص۲۲-۲۴.
[۳۰] مجمع‌البیان، ج۹، ص۲۴۷.
[۳۱] الدرالمنثور، ج۷، ص۶۲۷-۶۲۹.    

با توجه به اینکه بیت‌المعمور حقیقت مثالی کعبه در عوالم غیبی آسمان چهارم یا هفتم
[۳۲] نثر طوبی، ج۱، ص۱۰۱.
است مقصود از محاذات آن با کعبه محاذات معنوی است نه مادی،
[۳۳] المیزان، ج۸‌، ص۱۷۱.    
بنابراین، این شبهه که: «اگر بیت‌المعمور در آسمان همواره محاذی کعبه باشد باید هم زمین حرکت کند هم آسمان یا هیچ یک حرکت نکنند، چون اگر یکی حرکت کند و دیگری ساکن باشد از محاذات یکدیگر بیرون می‌روند» ظاهرنگری ناشی از پندار جسمانی بودن بیت‌المعمور است.
[۳۴] نثر طوبی، ج۱، ص۱۰۲.


براساس برخی از روایات و نیز نظر برخی از مفسران بیت‌المعمور همان مسجدالأقصی است
[۳۵] بحارالانوار، ج۳۷، ص۳۱۷.    
[۳۶] اطیب‌البیان، ج۸‌، ص۲۱۹.
که در آیه ۱ اسراء: «سُبحنَ الَّذی اَسری بِعَبدِهِ لَیلاً مِنَ المَسجِدِ الحَرامِ اِلَی المَسجِدِ الاَقصَا الَّذی برَکنا حَولَهُ لِنُرِیَهُ مِن ءایتِنا اِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ البَصیر»‌
[۳۷] اسراء/سوره۱۷، آیه۱.    
ذکر شده و پیامبر (صلی الله علیه وآله) در آنجا با ملائکه و پیامبران الهی نماز خوانده
[۳۸] بحارالانوار، ج۳۷، ص۳۱۷.    
[۳۹] بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۰۷.    
و با حضرت ابراهیم (علیه السلام)به گفتگو پرداخته است.
[۴۰] جامع‌البیان، ج۹، ص۱۹.
[۴۱] بحارالانوار، ج۱۸، ص۳۲۶.    

البته بنابر اصل تطابق عالم کبیر کیانی و عالم صغیر انسانی آنچه در عالم کبیر موجود است در عالم صغیر انسانی نیز وجود دارد و بیت‌المعمور عالم صغیر انسانی قلب انسان است، از این رو برخی از اقوال که بیت‌المعمور را به قلب انسان کامل تفسیر کرده
[۴۲] بیان السعاده، ج۴، ص۱۱۷.
می‌تواند اشاره به این مطلب باشد.
در روایات ویژگی‌های دیگری برای بیت‌المعمور ذکر شده است که برخی از آنها عبارت است از:
۱. قرآن کریم نخست به صورت دفعی به بیت‌المعمور، سپس از بیت‌المعمور به صورت تدریجی و در ظرف ۲۰ سال بر رسول‌اکرم (صلی الله علیه وآله) نازل‌شد.
[۴۳] تفسیر قمی، ج۲، ص۲۶۴.

۲. بیت‌المعمور ۵۰۰۰۰ سال پیش از آفرینش آسمان‌ها و زمین آفریده شده است.
[۴۴] بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۰۷.    

۳. بر بیت‌المعمور نام خدای متعالی نوشته شده است: «و باسمک المکتوب فی‌البیت المعمور».
[۴۵] بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۷۲.    

۴. هرروز ۷۰۰۰۰ فرشته بر بیت‌المعمور نازل شده، پس از طواف آن خانه به زمین می‌آیند و به طواف کعبه می‌پردازند، آنگاه به زیارت قبر رسول‌خدا (صلی الله علیه وآله) شتافته و سپس به زیارت قبر امیر‌مؤمنان (علیه السلام) می‌روند و از آنجا به کربلا رفته و پس از زیارت قبر امام حسین (علیه السلام) به آسمان عروج می‌کنند.
[۴۶] بحارالانوار، ج۹۷، ص۱۲۲.    

۵. فرشتگان به هنگام طواف بیت‌المعمور با خواندن دعای «یا من أظهر الجمیل و ستر القبیح، یا من لم‌یؤاخذ بالجریرة...»به نیایش می‌پردازند.
[۴۷] بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۵۳- ۳۵۴.    

۶. نام محمد (صلی الله علیه وآله)، علی، حسن، حسین و ائمه (علیهم السلام) و شیعیانشان بر پوستی از نور و آویخته بر بیت‌المعمور نگاشته‌است.
[۴۸] علل‌الشرایع، ج۱، ص۷.

۷. نگهبان بیت‌المعمور فرشته‌ای است که او را «زرین» می‌گویند. در نسخه‌ای «رزین» و در نسخه‌ای دیگر «درزین» آمده است.
[۴۹] روض‌الجنان، ج۱۸، ص۱۲۳.


بحارالانوار؛ بیان السعادة فی مقامات العباده؛ تفسیر اطیب البیان؛ تفسیر روح البیان؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القرآن الکریم، ابن عربی؛ تفسیر القمی؛ تفسیر نمونه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ رحمة من الرحمن فی تفسیر و اشارات القرآن؛ روض الجنان و روح الجنان؛ علل الشرایع؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المصباح المنیر؛ معجم مقاییس اللغه؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نثر طوبی.

۱. ↑ جامع‌البیان، ج۱۳، ص‌۲۳.
۲. ↑ مجمع البیان، ج۹، ص۲۴۷.
۳. ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص۲۵۶.    
۴. ↑ جامع‌البیان، ج۱۳، ص۲۳.
۵. ↑ روح‌البیان، ج۹، ص۱۸۵.    
۶. ↑ روح‌البیان، ج۹، ص۱۸۵.    
۷. ↑ المصباح، ص۶۸ «بیت».
۸. ↑ مقاییس اللغه، ج۲، ص۱۷۵، «عَمَرَ».
۹. ↑ المصباح، ص۴۲۹، «عَمَرَ».
۱۰. ↑ طور/سوره۵۲، آیه۱۵.    
۱۱. ↑ کشف‌الاسرار، ج۹، ص۳۳۳.
۱۲. ↑ مجمع‌البیان، ج۹، ص۲۴۷.
۱۳. ↑ المیزان، ج۱۹، ص۶‌.    
۱۴. ↑ روح‌البیان، ج۹، ص۱۸۶.    
۱۵. ↑ نمونه، ج۲۲، ص۴۱۲.    
۱۶. ↑ کشف‌الاسرار، ج۹، ص۳۴۵.
۱۷. ↑ تفسیر ابن عربی، ج۲، ص۵۴۷-۵۴۸.
۱۸. ↑ جامع‌البیان، ج۱۳، ص۲۳-۲۴.
۱۹. ↑ کشف‌الاسرار، ج۱، ص۳۶۶.
۲۰. ↑ المیزان، ج۱۹،ص۸.    
۲۱. ↑ مجمع‌البیان، ج۱، ص۳۸۲.
۲۲. ↑ جامع البیان، ج۲۷، ص۲۳.
۲۳. ↑ تفسیر ابن کثیر، ج۴، ص‌۲۵۶.    
۲۴. ↑ کشف‌الاسرار، ج۹، ص۳۳۳.
۲۵. ↑ روض‌الجنان، ج۱۸، ص‌۱۲۳-۱۲۴.
۲۶. ↑ رحمة من الرحمن، ج۴، ص۲۰۰.
۲۷. ↑ کشف‌الاسرار، ج۱، ص۳۶۶.
۲۸. ↑ جامع‌البیان، ج۹، ص۱۹.
۲۹. ↑ جامع‌البیان، ج۱۳، ص۲۲-۲۴.
۳۰. ↑ مجمع‌البیان، ج۹، ص۲۴۷.
۳۱. ↑ الدرالمنثور، ج۷، ص۶۲۷-۶۲۹.    
۳۲. ↑ نثر طوبی، ج۱، ص۱۰۱.
۳۳. ↑ المیزان، ج۸‌، ص۱۷۱.    
۳۴. ↑ نثر طوبی، ج۱، ص۱۰۲.
۳۵. ↑ بحارالانوار، ج۳۷، ص۳۱۷.    
۳۶. ↑ اطیب‌البیان، ج۸‌، ص۲۱۹.
۳۷. ↑ اسراء/سوره۱۷، آیه۱.    
۳۸. ↑ بحارالانوار، ج۳۷، ص۳۱۷.    
۳۹. ↑ بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۰۷.    
۴۰. ↑ جامع‌البیان، ج۹، ص۱۹.
۴۱. ↑ بحارالانوار، ج۱۸، ص۳۲۶.    
۴۲. ↑ بیان السعاده، ج۴، ص۱۱۷.
۴۳. ↑ تفسیر قمی، ج۲، ص۲۶۴.
۴۴. ↑ بحارالانوار، ج۲۶، ص۳۰۷.    
۴۵. ↑ بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۷۲.    
۴۶. ↑ بحارالانوار، ج۹۷، ص۱۲۲.    
۴۷. ↑ بحارالانوار، ج۹۲، ص۳۵۳- ۳۵۴.    
۴۸. ↑ علل‌الشرایع، ج۱، ص۷.
۴۹. ↑ روض‌الجنان، ج۱۸، ص۱۲۳.


دانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «بیت المعمور».    




جعبه ابزار