بگرمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَگِرمی، منطقه‌ای در
ساحل راست رود شاری، در جنوب شرقی
دریاچه چاد، که تا
قرن سیزدهم/ نوزدهم،
کشور مسلمان و سیاهپوست نشین به شمار می‌آمد.
پایتخت این
مملکت در زمان بارت (۱۲۶۹/۱۸۵۲) ماسینیا بود. در حوزه
حاکمیت این مملکت، که در ْ۱۰تاْ۱۲ عرض شمالی و ْ۱۵ تا ْ۱۸ طول شرقی گسترده بود، تعدادی
سرزمین خراجگزار وجود داشت.این نام تاریخی امروز دیگر به صورت رسمی متداول نیست؛ تنها یک بخش از ماسینیا بر جا مانده، و مناطق خراجگزار دیگر به ناحیه‌های بوسو و
مِلفی منضم شده‌اند. مناطقی که روزگاری بگرمی نامیده می‌شدند در ارتفاع هزار پایی در
جلگه وسیعی قرار دارند که با شیب ملایمی منطقه بگرمی در ساحل راست رود شاری به ساحل دریاچه چاد می‌پیوندند. تنها وجود برخی تپه‌های شنی لم یزرع، و نیز وجود صخره‌های منفرد پراکنده در جانب مشرق در ناحیه دکاکره، یکدستی هموار این جلگه پوشیده از خاکهای رسوبی و آبرفتی را گسسته است.این مناطق در منتهاالیه بیابانهای ساحل و
سودان واقع شده‌اند.
سال در این مناطق به دو
فصل تقسیم می‌شود؛ یکی فصل خشک که زمستانی سرد و
بهار و پاییزی بسیار داغ و سوزان دارد؛ دیگری
تابستان که فصلی گرم و مرطوب است. بارندگی سالانه در حدود هفتصد میلیمتر مربع نوسان می‌کند، ولی میزان تبخیر آب بسیار زیاد است.رود شاری تنها رود دایمی این منطقه است، سایر رودها (بَحر ارگویگ و بَحرنارا) تنها در فاصله
شهریور تا
آذر آب دارند.
اقتصاد این منطقه بر
کشت و زرع و
پرورش دام استوار است.محصول عمده آن ارزن است که قوت غالب
مردم این سرزمین را تشکیل می‌دهد؛ ذرتنیز که در اطراف واحه‌ها کشت می‌شود، محصول مکمّلی است که در فواصل دوره‌های کشت ارزن کاشته می‌شود. علاوه بر این، در اراضی این منطقه نخودفرنگی، مانیوک، بامیه، کُنجد و بادام زمینی نیز کشت می‌شود.
کشت
پنبه در بخش جنوب شرقی این منطقه، در کرانه رود شاری معمول شده است. در مراتع این منطقه، با آن‌که کیفیت خوبی ندارند،
گاو،
گوسفند و
بز پرورش می‌دهند.
جمعیت این منطقه بسیار متنوع است: سیاهان (شامل بگرمیها، بورنوییها، ساراها و ماساها)؛
اعراب (شامل یسیه، دکاکره و اولادموسی)؛ و فولانی‌ها و بوروروفولانی ها. (در ۱۳۵۸ ش/ ۱۹۸۰) جمعیت این منطقه در حدود ۰۰۰، ۷۰۰ نفر بوده است.
[ (The New Encyclopaedia Britannica, Micropaedia , Chicago ۱۹۸۵, s.
]
vv. "Borno", "Chari-Baguirmi") ذیل «شاری ـ بگرمی». سیاهان یکجانشین (به استثنای ماساها، که به پرورش گاو اشتغال دارند) از طریق کشت و زرع و ماهیگیری روزگار می‌گذرانند. فولانیهای بدوی و
صحرانشین تا نواحی دوردستی چون لوگون و دریاچه چاد، بوروروفولانیها تا نواحی آتی و موسورو
کوچ می کنند.اعراب نیمه بدوی بین روستاهای خود که در فصل
باران در آنها کشت و زرع می‌کنند، و سواحل رود شاری، که در پایان فصل خشک بدان روی می‌آورند،
ییلاق و
قشلاق می کنند.
مردم این منطقه، به استثنای ماساها و ساراها که همچون گذشته جاندار پندار باقی مانده‌اند، حدود چهارصد سال پیش به
تبلیغ مبلغان فولانی و
بازرگانان هوسا به
دین اسلام گرویدند. با این حال، تأثیر
اسلام بر باورها و
آداب و
عادات این مردم کمابیش صوری و سطحی بوده است.
کشور بگرمی، که در
قرن دهم/ شانزدهم تأسیس شد، در ابتدا بسیار آباد و
ثروتمند بود؛ سپس در آغاز قرن سیزدهم/ نوزدهم، بر اثر جنگهای متعدّد با وادایی ها، رو به انحطاط گذاشت. در ۱۲۸۷/۱۸۷۰
سلطان وادایی، ماسینیا را
تصرف کرد و سلطان ابوسِکّین را از این سرزمین بیرون راند. جانشین سلطان ابوسکّین، یعنی گائورانگ، که از جانب
رابه (جنگجوی سودانی)
تهدید می‌شد، خود را تحت حمایت
فرانسه قرار داد (۱۳۱۵/۱۸۹۷). این امر نخست به اقدامات
تلافی جویانه دهشت بار رابه، و سپس، به دنبال شکست و کشته شدن رابه در کوسری (۲۱ ذیحجة ۱۳۱۷/ ۲۲ آوریل ۱۹۰۰) به آرام سازی منطقه به وسیله فرانسویان و استقرار
حکومت آنها انجامید. سلطان به ظاهر در مقام خود باقی ماند، ولی اقتدارش به ناحیه ماسینیا محدود شد. ماسینیا پایتخت این مملکت، که در ایّام بارت
شهر مهمی به حساب می‌آمد، با حصاری به طول یازده کیلومتر محصور شده بود.بخشی از این شهر در ۱۲۸۷/۱۸۷۰ ویران، و پس از
تهاجم رابه شهر بکلّی متروک شد.این شهر بار دیگر در فاصله بیست کیلومتری جنوب شرقی محل قبلی ساخته شد اما امروز چیزی بیش از روستای بزرگی نیست. در واقع، کلّ این ناحیه امروزه از راههای عمده بازرگانی دور افتاده است؛ تنها بخش اندکی از محصولات محلی آن ـ شامل
بادام زمینی، کره و انواع
پوست ـ به بازارهای بونگور، بوکورو و فور لامی راه می‌یابد.
(۱) H Barth, Reisen und Entdeckungen , Gotha ۱۸۵۸, XI-XV;.
(۲) Ferrandi, La colonie du Tchad , Paris-Nancy ۱۹۳۰;.
(۳) A Fourneau, Deux annإes dans la rإgion du Tchad , in Bulletin du Comitإ de l'Atrique franµaise , ۱۹۰۴, Renseignements coloniaux , no ۵;.
(۴) E Gentil, La chute de l'empire de Rabah , Paris ۱۹۰۲;.
(۵) Lt-Col Largeau, "L'occupation du Wadai", Revue de Paris , ۱ (January ۱۹۱۰) ;.
L Massignon, Annuaire du monde musulman
(۶) ۴, ۳۶۰;.
(۷) G Nachtigal, Sahara und Sudan ;.
(۸) (The New Encyclopaedia Britannica, Micropaedia , Chicago ۱۹۸۵, svv "Borno", "Chari-Baguirmi") ;.
Mohammed Tounsi,
(۹) Voyage au Wadai , tr Perron, Paris ۱۸۵۲, V and VI.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بگرمی»، شماره۱۲۵۳.
