بَطَنَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَطَنَ:(ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ) «بَطَنَ» از مادّه
بَطْن (به فتح باء و سکون طاء) به معنای «پنهان بودن و پوشيده شدن» است و نقطه مقابل
ظاهر و آشكار است.
شکم را از اين جهت «بطن» مى‌گويند كه جايگاه آن در درون
انسان است و از ديدگان مستور و پنهان.
شک نيست كه جمله «ما
ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ» هرگونه
گناه زشت آشكار و پنهانى را شامل مى‌شود، ولى در بعضى از احاديث از
امام باقر (علیه‌السلام) نقل شده كه فرمود:
مَا
ظَهَرَ هُوَ اَلزِّنَا وَ مَا بَطَن هُوَ اَلْمَحَالَةُ. منظور از
گناه آشكار،
زنا و منظور از
گناه پنهان، گرفتن معشوقه‌هاى نامشروع پنهانى و مخفيانه است. اما روشن است كه
ذکر اين مواد به عنوان بيان يک مصداق روشن است، نه اين‌كه منحصر به همين مورد بوده باشد.
به موردی از کاربرد «بَطَنَ» در قرآن، اشاره می‌شود:
(قُلْ تَعالَوْاْ أَتْلُ ما حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ أَلاّ تُشْرِكواْ بِهِ شَيْئًا وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْسانًا وَ لا تَقْتُلواْ أَوْلادَكُم مِّنْ إمْلاقٍ نَّحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَ إِيّاهُمْ وَ لا تَقْرَبواْ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْهَا وَ ما بَطَنَ وَ لا تَقْتُلواْ النَّفْسَ الَّتي حَرَّمَ اللّهُ إِلاّ بِالْحَقِّ ذَلِكُمْ وَصّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلونَ) «بگو: «بياييد آن‌چه را پروردگارتان بر شما حرام كرده است برايتان بخوانم: اين‌كه چيزى را همتاى خدا قرار ندهيد؛ و به
پدر و
مادر نيكى كنيد؛ و فرزندانتان را از
ترس فقر، نكشيد؛ ما شما و آن‌ها را
روزی مى‌دهيم؛ و به كارهاى زشت نزديک نشويد، چه آشكار باشد چه پنهان؛ و انسانى را كه خداوند محترم شمرده، به
قتل نرسانيد، مگر بحق و از روى استحقاق). اين چيزى است كه خداوند شما را به آن سفارش كرده، تا بينديشيد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: كلمه فواحش جمع فاحشه است كه به معناى كار بسيار زشت و شنيع است، و خداى تعالى در كلام خود زنا و
لواط و نسبت زنا به مردان و زنان پاک‌دامن را از مصاديق فاحشه شمرده، و از
ظاهر كلام برمى‌آيد كه مراد از فاحشه
ظاهرى گناه علنى و مقصود از فاحشه باطنى
گناه سرى و روابط نامشروع برقرار كردن در پنهانى است.
از اين‌گونه امور از اين جهت نهى فرموده كه اگر
مباح مى‌بود و تحريم نمى‌شد شناعت و زشتيش از ميان مى‌رفت و شايع مى‌گرديد، براى اين‌كه اين‌گونه امور از بزرگ‌ترين موارد علاقه
نفس است و نفس از محروميت در باره آن‌ها طبعا سخت ناراحت مى‌باشد و طبيعت
بشر طورى است كه اگر به خود واگذار شود به سرعت فحشا را در بين افراد خود شيوع مى‌دهد، و شيوع فحشاء باعث انقطاع
نسل و فساد
جامعه خانواده است، و با فساد خانواده‌ها جامعه كبير انسانى از بين مى‌رود.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بطن»، ج۱، ص ۲۱۱.
