بَصائِر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَصائِر: (قَدْ جآءَکُمْ بَصآئِرٌ)«بَصائِر» جمع
«بصیرة» از مادّه
«بصر» به معنای بینایی است؛ ولی معمولًا در بینش فکری و عقلانی به کار برده می‌شود،
و گاهی به تمام اموری که باعث درک و فهم مطلب است، اطلاق می‌گردد؛ در
سوره «انعام» به معنای دلیل و شاهد و گواه آمده است و مجموعه دلائلی را که در زمینه
خداشناسی است در بر می‌گیرد، بلکه مجموع
قرآن در آن داخل است، و در
سوره «قصص» منظور دلائلی است که موجب روشنایی قلب مؤمنان می‌شد، و
هدایت و
رحمت نیز از لوازم این بصیرت است، و به دنبال آن، تذکر و بیداریِ دل‌های آماده.
ترجمه و تفاسیر آیات مربوط به بصائر:
(قَدْ جَاءكُم بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنْ أَبْصَرَ فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ عَمِيَ فَعَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِحَفِيظٍ) (دلایل بصیرت آفرین از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ کسی که به وسیله آن، بصیرت و آگاهی یافت، به سود خود اوست؛ و کسی که از دیدن آن چشم پوشید، به زیان خودش می‌باشد؛ و من نگاهبان شما نیستم (و شما را بر قبول
ایمان مجبور نمی‌کنم).)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: در
مجمع البیان می‌گوید: کلمه بصیرة به معنای بینه و دلالتی است که به وسیله آن هر چیز آن طور که هست دیده شود، و کلمه بصائر جمع آن است. بعضی از مفسرین دیگر گفته‌اند که کلمه بصیرة نسبت به
قلب به منزله بینایی نسبت به
چشم سر است، و به هر معنایی که باشد در این باب به معنای ادراک حاسه بینایی است که برای رسیدن به خارج و ظاهر هر چیزی از قوی‌ترین ادراکات شمرده می‌شود، و این دیدن و ندیدن که در آیه شریفه است مجازا به معنای
علم و
جهل و یا ایمان و
کفر است.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(وَلَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ مِن بَعْدِ مَا أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ الْأُولَى بَصَائِرَ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَّعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ) (و ما به
موسی کتاب آسمانی دادیم بعد از آن‌که اقوام گمراه پیشین را هلاک کردیم؛ کتابی که برای مردم بصیرت‌آفرین بود، ومایه هدایت و رحمت؛ شاید متذکّر شوند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه بصائر جمع بصیرت است که به معنای وسیله دیدن است، و گویا مراد از بصائر حجت‌ها و ادله روشنی است که بوسیله آنها حق دیده می‌شود، و میان
حق و
باطل تمیز داده می‌شود، و جمله (بَصائِرَ لِلنَّاسِ) حال از کتاب است، و بعضی گفته‌اند: مفعول له است، (که در معنا بصائر الناس خواهد بود). و کلمه هدی به معنای هادی یا هر چیزی است که مایه هدایت باشد، و همچنین کلمه رحمة به معنای مایه رحمت است، و این دو کلمه حال از کتابند، مانند بصائر، که آن نیز حال بوده و همان مفسری که بصائر را مفعول له گرفته بود، این دو کلمه را هم مفعول له گرفته است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
(هَذَا بَصَائِرُ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّقَوْمِ يُوقِنُونَ) (این قرآن و
شریعت آسمانی اسباب بینایی مردم و مایه هدایت و رحمت است برای گروهی که به آن یقین دارند.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: کلمه بصائر جمع بصیرت است، و بصیرت عبارت است از درک اشخاصی که به واقع اصابت می‌کنند، و مراد از بصیرت وسیله بصیرت است، و اگر
شریعت را بصیرت‌ها خوانده، بدین جهت است که
شریعت متضمن احکام و قوانینی است که یک یک آنها راهنمای سعادت آدمی است، پس
شریعت عبارت است از بصیرت‌هایی چند، نه یک بصیرت.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بصائر»، ص۱۰۳.
