بَدْرٍ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدْرٍ:(بِبَدْرٍ وَ أَنتُمْ أَذِلَّةٌ) «بَدْرٍ» (به فتح باء
و سکون دال) دو معنا به کار رفته:
۱- به معنای
عجله و سرعت.
۲- به معنای «كمال چيزى
و تمام بودن آن»، مانند «ماه» در
شب چهاردهم كه به آن «بدر» گفته مى‌شود.
اين
آیه در حقيقت براى تقويت روحيه، شكست‌خورده مسلمانان نازل گرديد،
و نخست در آن اشاره به پيروزى چشم‌گير مسلمانان در ميدان
بدر شده تا با يادآورى آن خاطره، به آينده خويش دل‌گرم شوند
و لذا مى‌فرمايد:
خداوند شما را در بدر پيروزى داد در حالى كه نسبت به
دشمن ضعیف،
و از نظر عده
و تجهيزات قابل مقايسه با آن‌ها نبوديد. (عدد شما ۳۱۳ نفر با تجهيزات كم،
و مشركان بيش از هزار نفر
و با تجهيزات فراوان بودند.) حال كه چنين است، از خدا بپرهيزيد،
و از تكرار مخالفت فرمان پيشواى خود، يعنى
پیامبر اجتناب كنيد تا شكر نعمت‌هاى گوناگون او را بجاى آورده باشيد.
به موردی از کاربرد «بَدْرٍ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ لَقَدْ نَصَرَكُمُ اللّهُ بِبَدْرٍ وَ أَنتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقواْ اللّهَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرونَ) «خداوند شما را در «بدر» يارى كرد
و پيروز شديد؛ درحالى كه شما، نسبت به آن‌ها، ناتوان بوديد. پس، از مخالفت فرمان خدا بپرهيزيد، تا شكر نعمت او را به جا آورده باشيد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: از ظاهر
سياق بر مى‌آيد كه آيه شريفه در اين مقام است تا
شاهدى باشد براى اين كه عتاب قبلى را تكميل
و تاكيد كند، در نتيجه معناى حال را افاده مى‌كند، همان‌طور كه جمله
(وَ اللَّهُ وَلِيُّهُما ...) حال را افاده مى‌كرد، در نتيجه معناى آيه چنين مى‌شود: اين سزاوار نبود كه از شما مؤمنين آثار فشل
مشاهده شود، با اين‌كه ولى شما خدا است،
و با اين‌كه خدا شما را كه در بدر
ذلیل بوديد يارى فرمود،
و بعيد نيست كه آيه شريفه كلامى مستقل باشد در اين زمينه كه بخواهد بر مؤمنين
منت بگذارد به آن نصرت عجيبى كه در
جنگ بدر از ايشان كرد،
و ملائکه را به ياريشان فرستاد.
و چون يارى آنان در روز بدر را يادآور شد،
و آن را در مقابل حالتى كه خود مؤمنين داشتند قرار داد،- با در نظر گرفتن اين كه هر كس عزتى به خرج بدهد به يارى خدا
و عون او داراى عزت شده، چون انسان از ناحيه خودش به جز فقر
و ذلت چيزى ندارد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بدر»، ص ۱۶۹.
