بهجة الأریب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از جمله آثار ارزشمندی است که در زمینه غرائب
قرآن کریم نگاشته شده است.
غریب در کلام عبارتست از کلمه
و واژه‌ای که دشوار فهم
و به دور از
ذهن باشد. مؤلف با شناخت عمیقی که به
لغت عرب دارد به نگارش اثری مختصر
و در عین حال جامع در این باره پرداخته است.
وی اثر خود را برحسب
ترتیب سور قرآن و ترتیب
مصحف منظم ساخته
و پس از ذکر تک تک واژگان
غریب قرآن به بیان معنا یا معانی مختلف آن با بهره گیری از کتابهای لغت پرداخته
و به
قرآن کریم
و احادیث نبوی یا اقوال
صحابه و تابعین و نیز اشعار
و امثال
و اقوال عرب در تایید معنای مورد نظر استناد جسته است. کتاب حاضر دربرگیرنده آراء
و دیدگاههای گوناگونی از ائمه لغت
و مفسران قرآن کریم بوده
و مؤلف در بسیاری موارد برای تبیین وجه اختلاف معانی به بیان اختلاف قرائات پرداخته
و همچنین اثر خویش را مملو از شواهد حدیثی
و نیز آثار صحابه
و تابعین
و سایر اهل فن در این زمینه نموده است. این کتاب توسط آقای مرزوق علی ابراهیم مورد تحقیق
و پژوهش قرار گرفته
و وی به ضبط نصوص آن
و نیز توثیق آراء
و دیدگاههای منقوله
و اخراج مصادر آن اقدام نموده
و ترجمه برخی از اعلام مذکور در کتاب را آورده است.
کتاب حاضر از ویژگی جامعیت در عین اختصار برخوردار است. علاوه بر این مصنف در تالیف
و تصنیف آن از مصادر بسیار مهمی که در زمینه «
غریب»
قرآن به نگارش درآمده بهره برده است. مصادری چون: «
نزهة القلوب فی تفسیر
غریب القرآن العزیز» سجستانی، «تفسیر
غریب القرآن» ابو محمد عبدالله بن مسلم بن قتیبة، «
تفسیر کشاف» زمخشری
و غیره. گذشته از آن چه ذکر شد جایگاه
و موقعیت علمی
و فضل
و دانش نویسنده کتاب موجب تمایز این اثر از دیگر آثاری که در این زمینه به نگارش درآمده است، می‌باشد.
کتاب حاضر شامل مقدمه‌ای به قلم محقق
و چهار فصل ذیل می‌باشد:
الفصل الاول: در این فصل محقق شرح حالی از نویسنده کتاب به خواننده ارائه می‌نماید.
الفصل الثانی: این فصل مشتمل بر دو مبحث است: المبحث الاول: تعریف
الغریب و اهمیته. المبحث الثانی: تراث
غریب القرآن.
الفصل الثالث: «الکتاب
و مصادره». دارای دو مبحث ذیل است: المبحث الاول: الکتاب
و منهجه
و اهمیته. المبحث الثانی: مصادر المؤلف.
الفصل الرابع: «المخطوط
و توثیقه
و منهج التحقیق» در این فصل سه مبحث ذیل توسط محقق مطرح
و پس از آن متن کتاب «بهجة الاریب» برحسب ترتیب سوره‌های
قرآن کریم آمده است. المبحث الاول: توثیق نسبة الکتاب. المبحث الثانی: وصف مخطوطی الکتاب
و عرض نماذج منهما. المبحث الثالث: منهج التحقیق. مؤلف پس از ذکر هریک از واژگان
غریب قرآن، به بیان معنای آن به نحو مختصر
و جامع می‌پردازد. در پایان کتاب حاضر فهرست
احادیث و آثار، اشعار، لغات، اعلام، مصادر
و محتویات
و مطالب کتاب درج گردیده است. در بخش فهرست لغات، محقق کتاب ضمن جداولی کلمه
غریب موجود در کتاب را در یک ستون
و ماده
و ریشه آن را در ستونی دیگر ثبت نموده است.
کتاب حاضر دارای دو نسخه خطی به شرح ذیل می‌باشد: ۱- نسخه افست «دار الکتب المصریة» به شماره ۵۴۹. ۲- نسخه افست «مکتبة الاحقاف» یمن (مجموعه آل یحیی) به شماره ۱۲ تفسیر. نسخه حاضر در برنامه با تحقیق آقای مرزوق علی ابراهیم
و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۶۶۴ صفحه توسط «الحصیئة المصریة العامة للکتاب» در سال ۲۰۲ م منتشر شده است. نوبت چاپ نامعلوم است
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
