بهجة الآمال
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
حاج
ملا علی علیاری در پنجم
رمضان ۱۲۳۶هـ. ق در قریه «سردرود» متولد شد و همانجا نشو و نما یافت و بعدها در زادگاه و املاک نیاکانش قریه «
علیار» (
علیار (علییار) قریه‌ای با قدمت بیش از هفت
قرن، وابسته به شهرستان اهر در
آذربایجان شرقی است و در ۱۱۰ کیلومتری شمال
تبریز، با آب و هوای کوهستانی در منطقه دیزمار و ارسباران (قراجه داغ) واقع است. عالمان، روحانیون، شاعران و نویسندگان برجسته از آن برخاسته اند که خاندان
علیاری نمونه
بارز آن است.
علیاری تبریزی،
ملا علی (۱۲۳۶ - ۱۳۲۷ ق)، وی خلاصه
فقها و عالمان بزرگ
نجف اشرف در
تبریز شمرده می‌شد. او با تدریس علوم و
تهذیب نفوس، به
تربیت طالبان
علم و
معنویت همت گماشت و شاگردان بسیاری را تقدیم تاریخ
تشیع کرد. وی دارای آثار علمی فراوانی می‌باشد از آن جمله کتابی رجالب با عنوان بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال، می‌باشد.
این کتاب، در شرح کتاب
زبدة المقال فی علم الرجال سید حسین بن سید رضا بروجردی (م ۱۲۷۶ ق) تالیف شده است. مؤلف در ابتدا در دوازده فصل، به بیان کلیاتی در شناسایی مبانی و شیوه‌های
علم رجال و مصطلحات رجالی پرداخته است و سپس در ۲۸ باب، به عدد و ترتیب حروف الفبا، احوال رجال حدیث را مورد بررسی قرار داده است.
مرحوم
سید شهاب الدین مرعشی نجفی (م ۱۳۶۹ ش) در بیان زندگی نامه
ملا علی علیاری تبریزی و اجازات روایی وی و نیز در معرفی کتاب بهجة الآمال، مقدمه‌ای با عنوان غایة الآمال فی ترجمة صاحب بهجة الآمال تالیف نموده که در اول این کتاب، آورده شده است.
فرزند مؤلف،
میرزا محمدحسن علیاری، تمام جلدهای این کتاب و کتاب
منتهی الآمال را به صورت مختصر، فهرست نموده و در کتابی با عنوان مختصر المقال، جمع آوری نموده است.
محقق تهرانی در
الذریعه ، این کتاب را با عنوان رجال المولی
علی و نیز با عنوان بهجة الآمال فی شرح زبدة المقال و منتهی الآمال فی علم الرجال
فهرست نموده است.
مرحوم مرعشی نجفی در مقدمه بهجة الآمال (که در هفت جلد چاپ شده است) کتاب را پنج مجلد دانسته که سه جلد آن شرح
زبدة المقال دو جلد دیگر،
منتهی الآمال در تکمیل زبدة المقال است که
راویان متاخر و مجهول را در بردارد. اما در نسخه چاپی این کتاب، منتهی الآمال و شرح آن به طور کامل مشخص نشده‌اند؛ اگر چه که نام بسیاری از متاخران، همچون
صاحب حدائق و غیر ایشان در آن موجود است و بر این اساس، احتمال گنجاندن منتهی الآمال در متن حاضر وجود دارد. شاهد بر این مطلب، اتمام‌های موجود در آخر مجلدات است که در پایان جلد هفتم، تاریخ ۱۳۱۸ق، ذکر شده و در پایان منتهی الآمال و شرح آن هم همین تاریخ آمده است. از سوی دیگر، حروف الفبا (که مبنای ترتیب کتاب است) با توجه به تعدد دو کتاب، تکرار نشده است.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تألیفات رجالی قرن چهاردهم هجری»، تاریخ بازیابی ۹۵/۲/۲۵.
