• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بهاءالدین متو

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بَهاءُالدّینْ مَتّو، متخلص به بهاء (۱۸۰-۱۲۴۸ق/۱۷۶۶-۱۸۳۲م)، شاعر، عارف و از خاندان علمای کشمیر .



اهمیت او بیش‌تر به سبب آثار وی دربارۀ تذکره‌نویسی صوفیه و تفسیر عقاید عرفانی است.
بهاءالدین در جوانی به تصوف گرایید. آن‌گاه نزد ملا محمود بلخی به فراگیری دانش‌های دینی پرداخت و بعدها پیشه معلمی را برگزید.
[۱] راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۶، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.



آثار منظومی متشکل از ۵ مثنوی مشابه خمسه نظامی از او برجای مانده که اینهاست:

۲.۱ - ریشی‌نامه

ریشی (رشی) نامه، در ۴هزار بیت که شرح زندگی مشایخ ریشیه کشمیر است. این رساله به کتابت ابراهیم قادری فرزند میراحمدشاه در سالهای۱۲۸۴-۱۲۸۵ق/۱۸۶۷-۱۸۶۸م به خط تعلیق ودر ۳ دفتر، آراسته به حواشی و عنوانهای رنگی در ابتدای هر بخش، فراهم آمده است.
[۲] عبدالمقتدر، خان بهادر، ج۲، ص۷۴، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
[۳] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.


۲.۲ - سلطانی‌نامه

سلطانی‌نامه، که زندگی‌نامه سلطان العارفین، حمزۀ مخدومی و مریدان اوست و شمار ابیات آن به ۶۰۰’۳می‌رسد.
[۴] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.


۲.۳ - غوثیه

غوثیه، که زندگی‌نامه پیران قادری، شامل شرح حال و تعلیمات شیخ‌ عبدالقادر گیلانی (د۵۶۱ق/۱۱۶۶م) و مریدان او: ابومدین ، ابن‌عربی ، ابونجیب سهروردی ، عماریاسر (از مریدان ابونجیب سهروردی) و نجم‌الدین کبری است و ابیات آن به ۵۰۰’۵ می‌رسد.
[۵] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۶] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۰۱۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۷] منزوی، احمد، ج۳، ص۲۲۲۶، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۸] منزوی، احمد، ج۱۱، ص۱۰۰۹، خطی مشترک.


۲.۴ - نقشبندیه

نقشبندیه، که شرح حال بزرگان سلسلۀ نقشبندیه است. این مثنوی با شرابوبکرح زندگی خواجه یوسف همدانی آغاز می‌شود و با سوانح خواجه عنایتالله نقشبندی پایان می‌یابد.
[۹] آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.


۲.۵ - چشتیه

چشتیه، که شرح حال صوفیان سلسله چشتیه است و با خلیفه آغاز شده، و به میان هاشم کشمیری خاتمه یافته است.
[۱۰] آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.



بهاءالدین متو در ۱۲۴۸ق درگذشت و در محله مسجد پتوانی به خاک سپرده شد.
[۱۱] راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۷، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.




(۱) آفاقی، صابر، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.
(۲) راشدی، حسام‌الدین، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
(۳) عبدالمقتدر، خان بهادر، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
(۴) منزوی، احمد، خطی مشترک.
(۵) منزوی، احمد، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.


۱. راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۶، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.
۲. عبدالمقتدر، خان بهادر، ج۲، ص۷۴، مرآة‌العلوم، پتنه، ۱۹۴۲م.
۳. منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۴. منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۵. منزوی، احمد، ج۳، ص۲۱۰۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۶. منزوی، احمد، ج۳، ص۲۰۱۳، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۷. منزوی، احمد، ج۳، ص۲۲۲۶، فهرستوارۀ کتابهای فارسی، تهران، ۱۳۷۶ش.
۸. منزوی، احمد، ج۱۱، ص۱۰۰۹، خطی مشترک.
۹. آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.
۱۰. آفاقی، صابر، ج۱، ص۸۴، «صوفیان کشمیر و نقش آنان در نشر فرهنگ و ادب فارسی»، هنر و مردم، تهران، ۱۳۵۰ش، شم‌، ۱۱۲-۱۱۳.
۱۱. راشدی، حسام‌الدین، ج۱، ص۱۳۷، تذکرۀ شعرای کشمیر، کراچی، ۱۳۴۶ش.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بهاءالدین متو»، ج۱۳، شماره۵۲۱۰.    






جعبه ابزار