بنیتیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنی
تیم از تیرههای
قریش و اثرگذار در رویدادهای مکه بوده است.
بنی
تیم، تبار
تیم بن مرة بن کعب بن لؤی (جد هفتم پیامبر)، از تیرههای مشهور قریش ساکن در
مکه ، معروف به
تیم قریش
بود که افراد آن «مری» لقب یافتند.
در میان عرب، تیرههایی دیگر نیز به بنی
تیم شهرت داشتند که از مشهورترین آنها میتوان به
تیم اللات از تیرههای
قبیله بکر بن وائل،
تیم بن ثعلبه و
تیم الرباب از قبیله
بنی تمیم، از عرب عدنانی ساکن در
نجد ، اشاره کرد.
از سعد و احب و در برخی منابع نیز از شکامه به عنوان پسران
تیم بن مره نام برده شده است. نسل
تیم از سعد و شکامه ادامه یافت و نامدارترین افراد بنی
تیم از
نسل عمرو بن کعب بن سعد بودند.
خانههای آنها از جمله خانه عبدالله بن جدعان و عبدالله بن معمر بن عثمان در یکی از ورودیهای شهر قرار داشت. از این رو، این ورودی با عنوان باب بنی
تیم معروف شد.
آنها چون دیگر تیرههای قریش،
بت هبل را میپرستیدند.
از چگونگی حج گزاری آنان گزارشی در دست نیست. با توجه به قریشی بودن ایشان، میتوان حج گزاری قریش و تیمیان را یکسان دانست.
از آن جا که برخی نخلستانها و چاههای مکه و بیرون از آن همچون چاههای رم، خم، حفر و ثریا
به آنها منسوب بود، میتوان
حدس زد که آنها به باغداری و کشاورزی مشغول بودند. از ایشان در برخی رویدادهای عصر جاهلی یاد شده که حاکی از جایگاه اجتماعی آنها است. آوردهاند که در بازسازی
کعبه (۵ سال پیش از
بعثت ) همراه
بنی مخزوم ، عهده دار ساخت دیوار میان رکن
حجرالاسود و
رکن یمانی شدند. در گزارشی دیگر آمده که ساخت دیوار پشتی خانه خدا (دبر البیت) بر عهده آنها نهاده شد.
همچنین در نبرد فجار (نبرد در ماههای حرام) به رهبری
عبدالله بن جدعان با
قبیله هوازن جنگیدند.
بنی
تیم در «حلف المطیبین» که پس از چالش قبیلهای میان
بنی عبدالدار و بنی عبد مناف برای تصاحب مناصب مکه صورت گرفت، با بنی عبد مناف، بنی زهرة بن کلاب، بنی حارث بن فهر و بنی اسد بن عبدالعزی هم پیمان شدند.
برجستهترین نقش اجتماعی بنی
تیم پنج
سال پیش از بعثت در پیمان حلف الفضول تجلی یافت. این پیمان در حمایت از مظلومان میان برخی تیرههای قریش و در خانه عبدالله بن جدعان
تیمی منعقد شد.
رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلّم نیز در این پیمان حضور داشت و از آن به نیکی یاد کرده است.
نیز بنی
تیم در دوران جاهلی منصب اشناق (تعیین میزان دیات) را بر عهده داشتند. در آستانه ظهور
اسلام ،
ابوبکر این مسؤولیت را بر عهده داشت.
با ظهور اسلام، بسیاری از بنی
تیم به
شرک خود باقی ماندند و به مخالفت و یا سکوت در برابر آیین جدید پرداختند. در این میان، میتوان از ابی قحافه پدر ابوبکر نام برد که تا فتح مکه (۸ق.) اسلام نیاورد.
عبدالرحمن پسر ابوبکر نیز در نبرد بدر لشکر قریش را همراهی کرد.
او در صحنه نبرد
احد با پدرش روبه رو شد؛ ولی آن دو با هم نجنگیدند.
از عمیر بن عثمان بن عمرو و عثمان بن مالک بن عبیدالله به عنوان کشتگان بدر و از مالک بن عبیدالله، برادر طلحه، و عمرو بن عبدالله بن جدعان و مسافع بن عیاض بن صخر بن عامر و جابر بن زبیر که از هم پیمانان
تیم بودند، به عنوان اسیران
بدر یاد شده است.
از نقش بنی
تیم در دیگر رویدادهای
مدینه تا فتح مکه (۸ق.) گزارشی در دست نیست. آنها در این سال همانند دیگر قریش
مسلمان شدند.
برخی از بنی
تیم چون ابوبکر، طلحة بن عبیدالله و بلال، از موالی بنی
تیم، در سالهای نخست دعوت
پیامبر مسلمان شدند و بعضی در سال پنجم بعثت به
حبشه هجرت کردند. عمر بن عثمان بن عمرو
و حارث بن خالد بن صخر، پسر دایی ابوبکر، همراه همسرش ریطه بنت حارث بن جبله
تیمی از جمله آنها هستند. فرزندان او موسی،
عایشه ، زینب و فاطمه در همان جا زاده شدند.
در هجرت پیامبر به مدینه، ابوبکر، از چهرههای برجسته بنی
تیم، همراه او بود و سپس خاندان ابوبکر به او پیوستند.
اینان و دیگر تیمیان مهاجر در غزوهها و رویدادهای عصر مدنی پیامبر نقش داشتند. در فتح مکه (۸ق.) گروهی از بنی
تیم همراه او بودند.
برخی از بنی
تیم مانند ابوبکر، طلحه و عایشه در
حجة الوداع (۱۰ق.) حضور داشتند و از شاهدان و راویان رخداد غدیر بودند.
در جریان سقیفه که برخی از انصار در شکل گیری آن پیشقدم بودند، ابوبکر چهره برجسته بنی
تیم به عنوان خلیفه انتخاب شد. پس از این رخداد «
تیم» کنار «عدی»، کنایهای از ابوبکر و عمر شد.
بنی
تیم در دوران خلفای بعد نیز کم و بیش دارای نقش سیاسی و اجتماعی بودند. در فتوحات و پس از آن، برخی از آنها در دیگر مناطق ساکن شدند. به گفته مستوفی (م. ۷۹۷ق.) نسل ابوبکر در
قزوین سلسله حکومتگر افتخاریان را پدید آوردند و زیر حاکمیت مغولان از دوره منگوقاآن (م. ۶۵۵ق.) تا دوره اولجایتو (م. ۷۱۶ق.) در بیشتر اوقات
حکومت کردند.
با آغاز خلافت
امام علی علیهالسّلام ، به رغم بیعت نخست برخی از تیمیان مانند طلحه با امام، برخی از چهرههای سرشناس آنها همچون عایشه و طلحه که خود از محرکان شورش بر ضد
عثمان بودند، به بهانه خون خواهی عثمان به مخالفت با امام پرداختند و نخستین نبرد (۳۶ق.) را در دوره حکومت او به راه انداختند. طلحه و پسرش محمد از کشته شدگان این نبرد بودند.
عبدالرحمن، برادر طلحه، نیز در این نبرد کشته شد.
در برابر این گروه از مخالفان
تیمی،
محمد بن ابیبکر دیگر چهره برجسته این قبیله در صف یاران امام بود و پس از نبرد جمل، از سوی امام به استانداری
مصر برگزیده شد و در حمله سپاهیان معاویه به مصر، به گونهای دلخراش به شهادت رسید. سخنان امام در سوگ محمد، بیانگر دلبستگی امام به او است.
از چهرههای برجسته بنی
تیم پیش از
اسلام میتوان از عبدالله بن جدعان نام برد که
پیمان حلف الفضول در خانه او منعقد شد. او به بخشندگی، سخاوت و مردم داری شهرت داشت.
گروهی از تاریخ نگاران از دیدار او با سیف بن ذی یزن در یمن
و نیز کسری پادشاه
ایران یاد کردهاند.
در عصر اسلامی نیز برخی از
صحابه پیامبر و تابعین و والیان سرزمینهای اسلامی از تیره بنی
تیم بودند. ابوبکر بن ابی قحافه که در سالهای نخست دعوت، مسلمان شد، پس از رحلت پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلّم در
سقیفه بنی ساعده به خلافت رسید.
وی را از دانایان به
نسب عرب به شمار آوردهاند.
عایشه دختر ابوبکر از همسران رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلّم و طلحة بن عبیدالله
تیمی نیز از نخستین مسلمانان
و از اعضای شورای شش نفره عمر بودند.
وی به رغم
بیعت با امام علی علیهالسّلام بر خلاف سوگندش بیعت خود را شکست و در نبرد
جمل برابر امام قرار گرفت.
بلال بن رباح از موالیان بنی
تیم، از نخستین مسلمانان و مؤذن رسول خدا صلیاللهعلیهوآلهوسلّم بود.
از دیگر شخصیتهای بنی
تیم میتوان به افراد زیر اشاره کرد:
قنفذ بن عمیر بن جدعان
تیمی از والیان مکه در روزگار خلیفه دوم
؛ صبیحة بن حارث بن جبله از مهاجران که عمر او را همراه شماری مامور تعیین اعلام (نشانههای) حرم کرد
؛ عبدالله بن عبدالرحمن بن قاسم قاضی
مدینه در دوران خلافت منصور عباسی و حکمرانی حسن بن زید بر مدینه
؛ عبدالله بن عثمان
تیمی قاضی مدینه از سوی عمرو بن سعید اموی در روزگار خلافت یزید
؛ قاسم بن محمد بن ابوبکر (م. ۱۸۰ق.) از فقیهان هفت گانه مدینه
؛ دخترش ام فروه مادر
امام صادق علیهالسّلام
؛ عبدالله بن محمد از نوادگان طلحه، از قاضیان مدینه و مکه در دوران خلافت
هارون الرشید ؛ محمد بن منکدر بن عبدالله
تیمی از تابعان و محدثان که بیش از ۲۰۰
حدیث از صحابه گزارش کرده است
؛ علی بن زید بن جدعان از راویان مشهور که بعضی از اسناد روایی تراجم به او ختم میشوند
؛ ابوعثمان ربیعة بن ابی عبدالرحمن، مشهور به ربیعة الرای، از اصحاب رای در
استنباط فقهی
؛ سلیمان بن قته از موالیان
تیم و از شاعران شیعی و سراینده اشعاری در رثای
امام حسین علیهالسّلام و شهدای کربلا
؛ عبدالله بن قنفذ بن عمیر، نخستین صاحب شرطه در روزگار عثمان
؛ اسحق بن طلحة بن عبیدالله از مسؤولان دیوان خراج
خراسان در روزگار معاویه
؛ محمد بن طلحة بن محمد که او را از داناترین افراد به دانش نسب دانستهاند
؛ اسماعیل بن یسار نسائی و ابوعبیده معمر بن مثنی نحوی شعوبی از موالیان بنی
تیم. ابوعبیده در نکوهش عرب کتابی نگاشت.
اخبار مکه: الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق؛ الاستیعاب: ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ق.) ، به کوشش البجاوی، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۲ق؛ اسد الغابه: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار الکتاب العربی؛ الاغانی: ابوالفرج الاصفهانی (م. ۳۵۶ق.) ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۱۵ق؛ الامامة و السیاسه: ابن قتیبه (م. ۲۷۶ق.) ، به کوشش علی شیری، بیروت، الرضی، ۱۴۱۳ق؛ انساب الاشراف: البلاذری (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش محمودی، بیروت، اعلمی، ۱۳۹۴ق؛ الانساب: عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالرحمن، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیه، ۱۳۸۲ق؛ الاشتقاق: ابن درید (م. ۳۲۱ق.) ، به کوشش عبدالسلام، بیروت، دار الجیل، ۱۴۱۱ق؛ البدء و التاریخ: المطهر المقدسی (م. ۳۵۵ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۰۳م؛ البدایة و النهایه: ابن کثیر (م. ۷۷۴ق.) ، بیروت، مکتبة المعارف؛ تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق؛ تاریخ خلیفه: خلیفة بن خیاط (م. ۲۴۰ق.) ، به کوشش فواز، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق؛ تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک): الطبری (م. ۳۱۰ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق؛ تاریخ گزیده: حمد الله مستوفی (م. قرن۷ق.) ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، امیر کبیر، ۱۳۶۴ش؛ تاریخ الیعقوبی: احمد بن یعقوب (م. ۲۹۲ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۴۱۵ق؛ جمهرة انساب العرب: ابن حزم (م. ۴۵۶ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ دلائل النبوه: البیهقی (م. ۴۵۸ق.) ، به کوشش عبدالمعطی، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۰۵ق؛ سیر اعلام النبلاء: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش گروهی از محققان، بیروت، الرساله، ۱۴۱۳ق؛ السیرة النبویه: ابن هشام (م. ۲۱۳/۲۱۸ق.) ، به کوشش السقاء و دیگران، بیروت، دار المعرفه؛ الطبقات الکبری: ابن سعد (م. ۲۳۰ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۸ق؛ الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۰ق.) ، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۶ش؛ الفهرست: الطوسی (م. ۴۶۰ ق)، به کوشش قیومی، نشر الفقاهه، ۱۴۱۷ق؛ الکامل فی التاریخ: ابن اثیر (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ لب اللباب فی تحریر الانساب: السیوطی (م. ۹۱۱ق.) ، بیروت، دار صادر؛ المحبر: ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش ایلزه لیختن شتیتر، بیروت، دار الآفاق الجدیده؛ المعارف: ابن قتیبه (م. ۲۷۶ق.) ، به کوشش ثروت عکاشه، قم، الرضی، ۱۳۷۳ش؛ معجم البلدان: یاقوت الحموی (م. ۶۲۶ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م؛ معجم قبائل العرب، عمر کحاله، بیروت، الرساله، ۱۴۰۵ق؛ المغازی: الواقدی (م. ۲۰۷ق.) ، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛ مقتل الحسینعلیه السلام: ابومخنف (م. ۱۵۷ق.) ، به کوشش الغفاری، قم، المطبعة العلمیه؛ المنتظم: ابن جوزی (م. ۵۹۷ق.) ، به کوشش محمد عبدالقادر و دیگران، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق؛ المنمق: ابن حبیب (م. ۲۴۵ق.) ، به کوشش احمد فاروق، بیروت، عالم الکتب، ۱۴۰۵ق؛ نسب قریش: مصعب بن عبدالله الزبیری (م. ۲۳۶ق.) ، به کوشش بروفسال، قاهره، دار المعارف.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«بنی تیم».