بنی ضمرة بن کنانه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
از قبایل عدنانی همپیمان با
پیامبر صلیاللهعلیهوآلهوسلّم
بنی ضَمْرة بن کنانه می باشد.
بنوضَمْرة بن بکر تیرهای کِنانی و از قبایل عدنانی است که منسوبان به آن را
ضَمْری گویند.
سه
قبیله بنودیل، بنو لیث و عُریج از قبایل همعرض ایشان و بنوغِفار از جمله زیرشاخههای
بنوضمرهاند.
قبیله دیگری با نام
بنوضمره وجود دارد که از شاخههای قُشیر است و ارتباطی با
بنوضمره مورد نظر ما که از قبایل بکربن کنانه است ندارد.
بنی ضمره به صورت مجموعههای پراکنده در منطقه گستردهای حد فاصل بندر یَنْبُع در جهت
غرب مدینه و
جُحْفه در جهت
جنوب واقع در میانه راه
یثرب به
مکه مستقر بودند. سرزمینهایی چون مَرُّود،
بَزْواء،
هَدَّه،
اُثَیْل،
ودّان،
مِرْجَم،
یَنْبُع،
اَبْواء
و بدر
و کوههای نِصع در
حجاز و ثافل اکبر و اصغر از کوههای تهامه
(امروزه به نام جبل صبح و جبل
بنی ایوب نامیده میشود،
آبراههای وادی جُمیش
و وادی دوْم
و آبهای شُبیکه، بَرود و کُلَیّه
را به
بنی ضمره نسبت دادهاند. خرّار نیز آبی برای
بنی زُهیر و
بنی بدر از تیرههای فرعی
بنوضمره و بُغَیبغه، غَیقَه و اَذناب الصفراء از آبهای مشترک بنوغفار و
بنوضمره شمرده شدهاند.
بنوضمره برای ییلاق به رُکبه و برای قشلاق به ذات نُکیف در تهامه میرفتند.
محل سکونت ایشان در مسیر تجاری مکه به
شام بود و همین مسئله فرصت بهره مندی و شرکت در
تجارت را برایشان مهیا میساخت. یاقوت
بنوضمره را اصحاب جلال و رغبت و یسار (بزرگی،
اراده و
ثروت) دانسته که گویای موقعیت مناسب اقتصادی ایشان است. برخی نیز ایشان را اصحاب بیوت (پرجمعیت)؛ گله دار و متمکّن دانستهاند.
این
قبیله در دوران جاهلی در چندین
جنگ شرکت داشت که از جمله آنها جنگ فِجار است که
حدود ۲۶ سال پیش از
بعثت رسول خدا رخ داد که قریش به حمایت آنان برخاست و با قیس عیلان جنگید.
معبدبن صخر،
برادر رئیس
بنوضمره پرچمدار
ضمریان در جنگ عُکاظ از جنگهای فرعی فجار بود.
جنگ دیگر ایشان با بنو محارب بن فهر، بر سر آب دادن به شتران درگرفت،
چنان که در جنگ شَهْوَره از جنگهای بنو کنانه،
ضمریان با
قریش و دو تیره دیگر کنانی به نامهای
بنی دیل و
بنی لیث درگیر شدند.
بنوضمره با برخی قبایل دیگر کنانی چون اشجعیان، همپیمان بودند.
شخصیتهای برجسته این
قبیله در دوره جاهلی اندکاند و منابعْ اطلاعات چندانی از آنها به دست نمیدهند. برخی از شخصیتهاو چهرههای شناخته شده
ضمری در دوره جاهلی عبارتاند از: مالک بن صَخربن حَرّیم رئیس این
قبیله در
عهد جنگهای جاهلی،
مخشی بن عمرو (مجدی بن عمر یا عمارة بن مخشی) رهبر این
قبیله قبل از
بعثت پیامبر،
برّاض بن قیس که با قتل عروة الرحال،
آتش جنگهای موسوم به فجار را بر انگیخت و ضرب المثل «فَتَکَهُ البرّاض» برّاض او را غافلگیرانه کشت» از آن
زمان رایج شد.
منابع درباره برجستگان دوره اسلامی ایشان گزارشهای بیشتری ارائه کرده و گاه عنوانی را به رجال و بزرگان
ضمری اختصاص دادهاند. خلیفة بن خیاط نام ۶ تن از
صحابه ضمری ساکن
مدینه را ذکر کرده است.
از جمله مشهورترین شخصیتهای دوره اسلامی این
قبیله عمرو بن امیة بن خُوَیلِد بن عبدالله (ابوامیه
ضمری) از نخستین
مسلمانان بنی ضمره و کارگزاران مشهور و راویان
حدیث است.
بلاذری
و ابن حزم
شماری از شخصیتهای ایشان را یاد کردهاند.
اسدالغابة فی معرفة الصحابه؛ الاصابة فی تمییز الصحابه؛ الاعلام؛ اعلام الوری باعلام الهدی؛ الاغانی؛ الاکمال؛ الانساب؛ انساب الاشراف؛ تاریخ الامم والملوک، طبری؛ تاریخ خلیفة بن خیاط؛ تاریخ المدینة المنوره؛ تاریخ الیعقوبی؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر عبدالرزاق؛ تفسیر فرات الکوفی؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم؛ تفسیر القمی؛ تفسیر مبهمات القرآن؛ تهذیب الکمال فی اسماء الرجال؛ جمهرة انساب العرب؛ جمهرة النسب؛ الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن، ثعالبی؛ روض الجنان و روح الجنان؛ الروض المعطار فی خبر الاقطار؛ سبل الهدی والرشاد؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ الطبقات الکبری؛ عیون الاثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر؛ فتح الباری شرح صحیح البخاری؛ کتاب الطبقات، ابن خیاط؛ کتاب النسب؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر؛ المعارف؛ معانی القرآن، نحاس؛ معجم البلدان؛ معجم قبائل العرب؛ معجم ما استعجم من اسماء البلاد والمواضع؛ معجم قبائل الحجاز؛ معجم معالم الحجاز؛ المغازی؛ المفصل فی تاریخ العرب
قبل الاسلام؛ مکاتیب الرسول صلیاللهعلیهوآلهوسلّم؛ المنمق فی اخبار قریش؛ نهایة الارب فی فنون الادب.
دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«بنی ضمرة بن کنانه»