بلگرام
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بِلْگْرام، شهری کهن در بخش هاردویی ایالت اوتارپرادش و یکی از قدیم‌ترین مراکز فرهنگ اسلامی در
شبه قاره هند. این شهر در ۲۷ و ۱۱ عرض شمالی و ۸۰ و ۲ طول شرقی و بر ناحیه مرتفع شیب‌داری واقع است.
بلگرام از شهرهایی است که در عهد
سلطان محمود غزنوی به تصرف
مسلمانان درآمد (۴۰۹ق/۱۰۱۸م)، اما دیری نپایید که بر اثر ضعف
حکومت غزنویان هند، بار دیگر هندوان بر این شهر چیره شدند.
در اوایل سده ۷ق یکی از راجه‌ها شهری در کنار شهر کهن
بلگرام ساخت و آن‌جا را به نام خود «سِریناگار» نامید. در دوران حکومت وی در۶۱۴ق/۱۲۱۷م، سلطان شمس‌الدین التتمش (حک ۶۰۷-۶۳۳ق)، از ممالیک ترک
دهلی، این شهر را به قلمرو خود افزود و بدین ترتیب،
بلگرام بار دیگر به حاکمیت مسلمانان درآمد.
در دوران حکومت سلاطین
مغول بر هند،
بلگرام بر ناحیه‌ای وسیع که شامل ۵ سرکار و ۱۳۸ پرگنه بود، اطلاق می‌شد.
در ۹۴۷ق/۱۵۴۰م میان سپاهیان شیرشاه سوری، از حکام افغانی هند و سپاهیان همایون در
بلگرام جنگی رخ داد. شیرشاه که یک سال پیش از این تاریخ بر همایون پیروز شده، و در
بلگرام موضع گرفته بود، همایون را شکست داد و وی ناگزیر به
کابل گریخت.
سادات
بلگرام که در تاریخ مسلمانان هند به فضل و
ادب اشتهار دارند، از اعقاب
ابوالفرج واسطی هستند که پس از سقوط
بغداد به دست
هولاکوخان، به
هندوستان مهاجرت کرده بود.
از جمله این سادات
میر عبدالجلیل بلگرامی (د ۱۱۳۸ق/۱۷۲۶م) و
میر غلامعلی آزاد بلگرامی (ه م) است. همچنین نواده وی امیرحیدر حسینی نویسنده کتاب سوانح اکبری را می‌توان نام برد.
گفته شده است که اورنگ زیب، سادات
بلگرام را به چوب منبر تشبیه کرده است که نه فروختنی هستند و نه سوزاندنی.
امروزه در بخش قدیم‌تر شهر
بلگرام قطعه‌هایی بسیار از کنده‌کاری‌های برجسته و پایه‌ها و سرستون‌هایی که از بناهای قدیمی برجای مانده است، می‌توان دید و همچنین مساجد و «درگاه‌های» بسیاری که قدمت برخی از آن‌ها به سده ۷ق/۱۳م می‌رسد. از دیگر آثار دوره اسلامی در این شهر به مدفن
خواجه مجدالدین می‌توان اشاره کرد که متعلق به دوران پیش از
غوریان است.
(۱) ابوالفضل علامی، آیین اکبری، به کوشش بلوخمان، کلکته، ۱۸۷۲م.
(۲) لین پول، استنلی، الدول الاسلامیه، ترجمه محمد صبیحی فرزات و محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۳۹۳ق/۱۹۷۳م.
(۳) ندوی، معین‌الدین، معجم الامکنه، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۳ق.
(۴) A Comprehensive History of India، ed M Habib and Kh A Nizami، New Delhi، ۱۹۸۲.
(۵) EI ۲.
(۶) IA.
(۷) The Imperial Gazetteer of India، New Delhi، ۱۹۸۱.
(۸) Rizvi، A A، A History of Sufism in India، New Delhi، ۱۹۸۳.
(۹) Ross، E D، X Babur n، The Cambridge History of India، New Delhi، ۱۹۸۷، vol IV.
(۱۰) Spear، P، India، a Modern History، Ann Arbor، ۱۹۶۱.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بلگرام»، شماره۵۰۵۲.
