بلغة الطالب فی التعلیق علی بیع المکاسب (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بلغة الطالب فی التعلیق علی بیع المکاسب،
اثر آیة الله
سید علی حسینی میلانی، از کتب تعلیقه‌ای معاصر و از
تقریرات دروس خارج فقه حضرت آیت‌الله
سید محمد رضا موسوی گلپایگانی است که در باب
احکام و مسایل و
موضوعات بیع و
معاملات نگارش یافته است.
نویسنده، می‌گوید که چون عنوان مباحث بیع المکاسب بوده و شبیه منهج و عنوان کتاب
شیخ انصاری است آن را به این نام، نام‌گذاری کرده است.
در هر مبحث گزیده‌ای از آرا و عبارات شیخ انصاری از بخش بیع مکاسب نقل شده سپس مبانی،
ادله فقهی و اشکالات آن توسط مقرر طرح شده است.
بعد از نقل تعریف متن از بیع که آن هم از عبارت المصباح گرفته شده و بیع را
مبادله مال به مال تعریف کرده این نکته طرح شده که تعریف
لازم و ضروری است زیرا ما باید معنا و
حقیقت آن را در
لغت و نزد
عرف بدانیم و از این بحث کنیم که آیا
حقیقت شرعیه دارد یا نه، آن گاه می‌توانیم در
صحت و
فساد معاملات به
عمومات بیع تمسک کنیم بنا بر این مادامی که معنای بیع نا مشخص است تمسک و
استدلال به عمومات خطاست. ضمن تحلیل این تعریف برخی از دیگر تعاریف و اقوال
فقها درباره مفهوم مبادله و
مالکیت، از تعریف مذکور در متن دفاع شده است. مبحث بعدی راجع به معانی بیع و این که بیع شامل کنش خریدار و مشتری، هر دو می‌باشد بحث شده است.
بنابراین، این کلمه از
اضداد است. در تحلیل مفهوم بیع در کتب فقهی به اختلافات فقها اشاره شده و این نتیجه به دست آمده که بیع همان
معاملات متداول میان مردم است. سپس از حقیقت مال و رابطه آن با ملکیت و اختصاص به
بیع کلی با نقل عبارات فقهای مختلف بحث شده است.
درباره رابطه
عوض و معوض هم شرح داده شده و اقوال و آرای
فقهای شیعه با محوریت نظریه شیخ انصاری بررسی شده است. در مبحث
لزوم معاطات به اصل،
استصحاب فرد، عمومیت
قاعده سلطنت، تمسک به «لا یحل مال امرء»،
آیه تجارت،
ادله خیار مجلس و «المؤمنون عند شروطهم» تمسک شده است.
شیخ در عدم لزوم معاطات به
اجماع اشاره کرده و مقرر آن را رد کرده است.
در ادامه ۶ مورد از تنبیهات معاطات که مسایل و جزییات خاصی از این نوع
معاملات را تشریح می‌کند، ارائه شده و این تنبیهات راجع به شرایط، جریان خیار، کیفیت تمیز بایع از مشتری،
اباحه جمیع تصرفات، معاطات در غیر بیع و معاطات در
وقف و
ملزومات معاطات مقرر می‌باشد متن شیخ انصاری معتقد است این رابطه بر اساس
اعتبار شکل می‌گیرد؛ بنابراین آنچه با
ایجاب مالکیت آن حاصل می‌شود معوض و آنچه با ایجاب
تملیک می‌شود عوض است در تبیین این فرع که آیا
عمل الحر می‌تواند عوض واقع شود اقوال مختلف فقها بررسی شده است. سپس جمله‌ای کوتاه از شیخ در مبحث
حقوق و اقسام آن و اینکه حقوق عوض واقع می‌شوند نقل شده و به تفصیل تعلیقاتی در تفسیر و شرح آن بیان گردیده است که عمدتا مبتنی است بر تفاوت میان مفهوم
حق و
حکم.
از دیگر مباحث نظری و فروعات مهم بیع بحث از
بیع دین،
حقیقت شرعیه نداشتن لفظ بیع، تعریف مبیع، نقد تعریف شیخ انصاری از مبیع و نقل کلام
محقق اصفهانی، تعریف مختار مقرر، معانی بیع نزد
کاشف الغطاء،
وضع الفاظ معاملات و تمسک به
اطلاق در
معاملات می‌باشد. به دنبال اتمام تعاریف بیع، از مسایل، فروعات و تعاریف معاطات و اینکه آیا بیع محسوب می‌شود یا نه و ادله و مبانی و پشتوانه نظریه بیع بودن
معاطات، بحث گردیده است.
سید علی حسینی میلانی
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
