بستان آباد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بستان آباد، یکی از شهرها و شهرستان‌های استان
آذربایجان شرقی می‌باشد که مشتمل بر دو بخش مرکزی و تیکْمه داش و نُه دهستان است و آبادی‌های آن در
کوهستان و
دشت قرار دارد.
بستان آباد مشتمل بر دو بخش مرکزی و تیکْمه داش و نُه دهستان است و آبادی‌های آن در کوهستان و دشت قرار دارد.
گرانکوه سهند در جنوب آن، و دهستان سهندآباد در دامنه‌های شمالی و شرقی آن قرار دارد و چمن اوجان سراسر
دهستان اوجان و قسمتی از دهستان‌های
مهران رو د عباسی را فرا گرفته است.
از رودهای مهم
بستان آباد، رود اوجان ـ از ریزابه‌های سمت چپ تلخه رود (آجی چای) ـ است که از کوه سهند سرچشمه می‌گیرد.
رود اوجان، پس از پیوستن رودهای سَران و صبری به آن، از شهر
بستان آباد گذشته، در حدود ۳۴ کیلومتری شمال آن، در شمال دهکده بخشایش، به
تلخه رود می‌ریزد. تلخه رود بیش‌تر اراضی قسمت شمالی شهرستان را زهکشی می‌کند. رودهای دیگر آن عبارت‌اند از: بارِنج چای که از ارتفاعات سهند سرچشمه می‌گیرد و پس از گذشتن از دهستان‌های سهندآباد و مهران رود وارد شهرستان
تبریز می‌شود و زهاب آن از دهکده بارِنْج، هفت کیلومتری جنوب شرقی شهر تبریز، می‌گذرد و ظاهراً همان رودی است که
حمدالله مستوفی آن را مهران رود می‌خواند
رود سیاه چمن (قراچمن) از ریزابه‌های سمت چپ شهری چای از ارتفاعات قسمت غربی بُزغوشی سرچشمه گرفته نزدیک آبادی سیاه چمن به رود شهری چای می‌ریزد؛ سرچشمه رود شهری چای از کوه‌های اوجان است و به نوشته حمدالله مستوفی
احتمالاً در قدیم رود میانَج نام داشته است. قسمت علیای رود شهری چای از قسمت شرقی سهند سرچشمه می‌گیرد و اراضی دهستان عباسی را آبیاری کرده به سوی
میانه جریان می‌یابد.
از آثار تاریخی این شهرستان ویرانه‌های
شهر اوجان در چهار کیلومتری غرب شهر
بستان آباد و دهکده قدیمی حاجی آقا است.
راه اصلی تبریز ـ میانه ـ
زنجان، و تبریز ـ
سراب ـ
اردبیل، و تبریز ـ
هشترود ـ
مراغه از
بستان آباد می‌گذرد.
از محصولات مهم آن
گندم و
جو است و از دامداری، پرورش
گوسفند و
بز در آن رواج دارد.
در۱۳۱۶ ش، طبق
قانون تقسیمات کشوری،
بستان آباد به عنوان بخش در شهرستان تبریز در استان آذربایجان (۳ـ۴) تشکیل شد. در ۱۳۲۹ ش در کتاب اسامی دهات کشور،
بستان آباد علیا و
بستان آباد سفلی در دهستان اوجان ضبط شده است. در۱۳۳۰ ش، در جلد چهارم فرهنگ جغرافیایی
ایران رزم آرا،
بستان آباد به عنوان بخش آمده است. در ۱۳۵۵ ش، طبق فهرست تقسیمات کشور ایران،
بستان آباد مشتمل بر دهستان‌های عباس، اوجان،
سهندآباد و مهران رود بود. و در تقسیمات کشور
جمهوری اسلامی ایران
بستان آباد شهرستانی با بخش‌های مرکزی و تیکمه داش، شامل دهستان‌های عباس غربی، عباس شرقی، اوجان شرقی، سهندآباد، مهران رود مرکزی، اوجان غربی، قوری، گُل، مهران رود جنوبی و شِبلی ضبط شده است.
شهر
بستان آباد،(جمعیت، طبق آمارگیری جاری ۱۳۷۰ ش: ۶۵۹، ۱۱ تن) در ۷۲۰، ۱ متری و در حدود شصت کیلومتری جنوب شرقی شهر تبریز و در ۹۴ کیلومتری
شمال غربی میانه واقع است.
حداکثر مطلق دمای آن به ۳۰ درجه و حداقل مطلق آن به ۲۶ـ درجه می‌رسد.
بستان آباد از راه اصلی، با شهر سراب و اردبیل پیوندهای اقتصادی دارد.
شهر جدید
بستان آباد در کنار
آب گرم، که امروزه به صورت گرمابه‌های آب معدنی از آن استفاده می‌شود، در دهه اول
سلطنت رضاخان و ظاهراً پس از احداث راه اصلی جدید اردبیل ـ سراب ـ
بستان آباد ـ تبریز در ۱۳۰۷ ش، احداث شده و بتدریج توسعه یافته است. دهکده سابق
بستان آباد (شهر امروزی) در گذشته از دو قسمت
بستان آباد بالا و
بستان آباد پایین تشکیل می‌شد که مرکز «بخش» در
بستان آباد بالا قرار داشت. امروز
شهر از دو قسمت یادشده بعلاوه دهکده اسکی کَنْد تشکیل می‌شود. آب گرم معدنی در
اسکی کند قرار دارد. شهر
بستان آباد جانشین شهر تاریخی اوجان که ویرانه‌هایش در نزدیکی آن دیده می‌شود شده است.
(۱) ایران، وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران، تهران ۱۳۵۵ ش.
(۲) ایران، وزارت کشور، فهرست واحدهای تقسیمات کشوری تا پایان شهریور ماه ۱۳۶۵، تهران ۱۳۶۵ ش.
(۳) ایران، وزارت کشور،
قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران مصوب ۱۶ آبان ماه ۱۳۱۶، تهران (بی تا).
(۴) ایران، وزارت کشور، اداره کل آمار و ثبت احوال، کتاب اسامی دهات کشور، ج۱، تهران ۱۳۲۹ ش.
(۵) ایران، وزارت کشور، معاونت سیاسی و اجتماعی دفتر تقسیمات کشوری، تقسیمات کشور جمهوری اسلامی ایران، تهران ۱۳۷۳ ش.
(۶) حمدالله بن ابی بکر حمدالله مستوفی، کتاب نزهه القلوب، چاپ گی لسترنج، تهران ۱۳۶۲ ش.
(۷) حسینعلی رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج۴: استان سوم و چهارم (آذربایجان)، تهران ۱۳۳۰ ش.
(۸) سازمان هواشناسی کشور، سالنامه هواشناسی، تهران (۱۳۵۶ ش).
(۹) عبدالعلی کارنگ، آثار
باستانی آذربایجان، ج۱: آثار و ابنیه تاریخی شهرستان تبریز، تهران ۱۳۵۱ ش.
(۱۰) مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری جاری جمعیت، تهران ۱۳۷۰ ش.
(۱۱) مؤسسه جغرافیائی و کارتوگرافی سحاب، اولین نقشه برجسته نمای آذربایجان، تهران ۱۳۶۳ ش.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، ج۱، ص۱۳۱۳، برگرفته از مقاله «بستان آباد».
