بزه‌دیده‌شناسی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بزه‌دیده‌شناسی از مباحث مطرح شده در
حقوق جزا و شاخه‌ای از
جرم‌شناسی است. مسائل مربوط به بزه
دیده را می‌توان به: شخصیت بزه
دیده، ویژگی‌های زیست‌شناختی، روانشناختی و اخلاقی او، مشخصه‌های اجتماعی- فرهنگی او، روابط او با مجرم و بالاخره مشارکتش در وقوع جرم اشاره کرد.
از انواع بزه
دیدهشناسی به بزه
دیدهشناسی اولیه که به مطالعه ویژگی‌ها و نقش بزه
دیده در تکوین
جرم و نیز رابطه قربانی جرم با مجرم می‌پردازد و بزه
دیدهشناسی ثانویه در اثر تحول و توسعه بزه
دیدهشناسی اولیه بوجود آمده است که دغدغه آن، بهتر ساختن سرنوشت بزه
دیده با ارایه کمک، حمایت‌های مادی و معنوی و جبران خسارت‌های وی می‌باشد.
بزه
دیده در
حقوق کیفری با عناوینی چون مجنی‌ُ‌علیه و یا شاکی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته و در متون فقهی نیز به زیان
دیده از جرم، به‌طور کلی، مجنی‌علیه اطلاق می‌شود ولی در هر جرم زیان
دیده اصطلاح خاص خود را دارد مثل مسروق‌منه در
سرقت و مجروح و مقتول در جرائم علیه اشخاص.
تاریخ حقوق کیفری با نقش بزه
دیده در وقوع عمل مجرمانه و نیز نقش او در دعاوی کیفری آشنا است بزه
دیده از همان بدو تولد حقوق کیفری نقش عمده‌ای در دعاوی کیفری ایفا می‌کرده و در واقع به تنهایی بازیگر نیمی از این صحنه بوده است، بسیاری از جرم‌شناسان از جمله
عزت فتاح،
فون هنتیگ (Von Hentig) را بنیانگذار بزه
دیدهشناسی نوین می‌دانند و کتاب وی را منشور بزه
دیدهشناسی به حساب می‌آورند بنابراین بزه
دیدهشناسی علمی، تقریباٌ هفتاد سال پس از پیدایش جرم‌شناسی علمی (با انتشار کتاب انسان بزهکار لمبروزو در سال ۱۸۷۶) در نیمه قرن بیستم به وجود آمد.
«بزه
دیدهشناسی بدون هیچ بحث و تردیدی شاخه‌ای از جرم شناسی به شمار می‌رود، بزه
دیدهشناسی به هر مساله‌ای که مربوط به بزه
دیده باشد توجه می‌کند: شخصیت بزه
دیده، ویژگی‌های زیست‌شناختی، روانشناختی و اخلاقی او، مشخصه‌های اجتماعی- فرهنگی‌اش، روابطش با مجرم و بالاخره مشارکتش در وقوع جرم»
از طرف دیگر
مندلسون با توسعه مفهوم بزه
دیده؛ بزه
دیدهشناسی را به کیفری که فقط بزه‌دیدگان جرایم کیفری را مدنظر قرار دارد و بزه
دیدهشناسی عمومی که به تمامی بزه دیدگان (آسیب دیدگان) مانند بزه‌دیدگان حوادث، بزه‌دیدگان جامعه، بزه دیدگان دولت و نهادهای وابسته می‌پردازد تقسیم کرده است و بر همین مبنا عوامل بزه‌دیدگی را به شرح ذیل در پنج گونه از عوامل طبقه‌بندی نموده است:
۱-
طبیعت۲-
جامعه۳- رفت و آمد اتومبیل‌ها و سایر وسایل نقلیه
۴- مجرمیت
۵- خود بزه
دیده.
انواع بزه
دیدهشناسی عبارت است از:
بزه
دیدهشناسی اولیه به مطالعه ویژگی‌ها و نقش بزه
دیده در تکوین جرم و نیز رابطه قربانی جرم با مجرم می‌پردازد و در حقیقت بزه
دیدهشناسی اولیه شاخه‌ای از جرم شناسی علت شناسانه است که در آن نقش بزه
دیده در وقوع جرم و بعنوان یکی از علل و عوامل ارتکاب جرم از سوی بزهکاره بررسی و در کنار سایر علل و عوامل جرم‌زا قرار می‌گیرد و در مقابل بزه
دیدهشناسی پیشگیرانه به عنوان شاخه‌ای از جرم‌شناسی پیشگیرانه شیوه‌های پیشگیری از بزه‌دیدگی را بررسی و مطالعه می‌کند.
بزه
دیدهشناسی ثانویه در اثر تحول و توسعه بزه
دیدهشناسی اولیه بوجود آمده است که دغدغه آن، بهتر ساختن سرنوشت بزه
دیده با ارایه کمک، حمایت‌های مادی و معنوی و جبران خسارت‌های وی می‌باشد و انواع مختلف از حمایت‌ها را در شرایط گوناگون نسبت به بزه‌دیدگان پیشنهاد می‌کند که در ذیل به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:
۱- حمایت از بزه‌دیدگان بلافاصله پس از تحقق جرم از قبیل حمایت‌های پزشکی، روانشناختی؛
۲- حمایت از بزه
دیده در مرحله دادرسی از قبیل تفهیم
حقوق و فراهم آوردن نیازهای حقوقی؛
۳- حمایت از بزه
دیده در مرحله تامین
ضرر و زیان از قبیل تامین خسارت زیان
دیده از منابع دولتی.
•
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «بزه دیده شناسی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۲۱.
