بروده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَروده، (ودودارا)، شهری در
مشرق بخش مرکزی ایالت
گجرات و
مغربِ قسمت مرکزی
هند، واقع در کرانه
رود ویشوامیتری،
جنوبِ شرقی احمدآباد است.
این شهر قبلاً مرکز ایالت بروده بوده، اما اکنون جزو ایالت
مادهیا بهارت است. اهالی آن را ودودارا می‌نامند که گویند تصحیف کلمه
سنسکریتِ «وتودر» به معنای «در قلب درختانِ
انجیرِ هندی» است. این درخت هنوز هم در پیرامون شهر یافت می‌شود. کلمه بَر در اردو نیز به معنای انجیر
هندی است. «وات پات راکا» و «ویرک شترا» یا «ویراوتی» به معنای سرزمین جنگجویان نیز از نامهای قدیمی این شهر است که در
شعر پَرمانَند، شاعر گجراتی قرن یازدهم، آمده است. جهانگردان متقدم انگلیسی آن را بارودرا نامیده اند. شهر اصلی با دیوارهای دژی قدیمی که اکنون ویران شده است محصور بود.
کهن‌‌ترین اشاره ای که به این شهر شده در فرمانی متعلق به ۱۹۶ است که از آن با نام «وداپادراکا»، دهکده ای در نزدیکی شهر انکوتاکا، یاد شده است. اما در قرن سوم تا دهم، وداپادراکا به صورت شهری در آمد و جای انکوتاکا را گرفت، و بعد از این‌که چند بار نامش عوض شد، سرانجام بروده نامیده شد.
بروده تا ۶۹۶/۱۲۹۷ تحت حکومت هندوها بود.
از ۶۹۶ تا حدود ۸۰۳ سلطانهای مسلمان
دهلی بر آن فرمان می‌راندند.
از حدود ۸۰۳ تا حدود ۹۸۱ بخشی از سلطان نشین مستقل گجرات بود و در همین دوره شهر فعلی بنیان نهاده شد.
از حدود ۹۸۱ تا ۱۱۴۰ سلاطین مغول بر آن
حکومت می‌کردند.
سپس پیلاجی گایکوار آن را از دست سِربلندخان حاکم مغولی گجرات خارج کرد و سلسله ای را بنیان نهاد که تا هنگام ادغام این ایالت در کشور
هند (۱۳۲۸ ش/ ۱۹۴۹) در بروده حکومت می‌کرد.
در ۱۱۴۴ پیشوا باجی رائو این شهر را به
قصد بیرون پیلاجی محاصره کرد، ولی همینکه شنید نظام الملک آصف جاه قصد حمله به او را دارد از محاصره آن‌جا دست کشید.
پیلاجی سال بعد (۱۱۴۵) کشته شد و ابهی سینگ، حاکم جودهپور، با استفاده از اوضاع آشفته، شهر و دژ را به
تصرف خود درآورد.
در ۱۱۴۷ داماجی، جانشین پیلاجی، شهر را تصرف کرد و چندی بعد با مؤمن خان حاکم
مغول گجرات متحد شد.
داماجی یکی از سرکردگان
مهاراتا بود که درسومین نبرد پانی پَت (۱۱۷۵) با احمدشاه دُرّانی جنگیدند.
با درگذشت داماجی، کوچکترین فرزند او،
فتح سینگ، شهررا به
نیابت سایاجی رائو، برادر ارشد خود که
دیوانه بود، تصرف کرد.
در ۱۲۱۷/۱۸۰۲،
بریتانیا برای نظارت بر مناسبات کمپانی هندِشرقی با گایکوارها مقرّی در این شهر تأسیس کرد و اندکی بعد (۱۲۲۰)
پیمان اتحادی میان ایالت بروده و بریتانیا منعقد شد. با این حال، خاندان گایکوار همچنان به
استقلال در آن حکومت می‌کردند تا در ۱۲۷۳ این شهر، و نیز همه ایالات بروده جزو مستملکات کمپانی هندِشرقی شد.
بروده در ۲۳ مرداد ۱۳۲۶ ش/ ۱۵ اوت ۱۹۴۷ به اتحادیّه
هند پیوست و سال بعد جزو ایالت
بمبئی شد و از ۱۳۳۹ ش/ ۱۹۶۰ قسمتی از ایالت تازه تأسیس گجرات گردید.
در بروده بناهای زیبای فراوانی، مانند کاخ اصلی لکشمی ویلاس،
وجود دارد که به سبک معماری اسلامیِ
هند و با صرف ۰۰۰، ۴۰۰ پوند ساخته شده است. در گنجینه جواهرات دولتی بروده پارچه قلاب دوزی شده فاخری وجود دارد که به سنگهای قیمتی و دانه های مروارید مزین شده و برای پوشش
قبر پیامبر صلّی اللّه علیه وآله وسلّم در
مدینه بافته شده بوده است. بروده دارای دانشگاه و
کتابخانه نفیسی است، و مؤسسه تحقیقاتِ شرقیِ گایکوار آثار فارسی متعددی درباره
تاریخ اسلامی هند منتشر کرده است.
از ۱۳۵۰ ش/ ۱۹۷۱، بروده رسماً ودودارا نامیده شد. جمعیت آن در ۱۳۶۰ ش/ ۱۹۸۱، ۴۷۳، ۷۳۴ تن برآورد شده است.
(۱) سارا ـ بهای، حقیقتِ سرکارِ گایَکوْار، نسخه خطی
کتابخانه دیوان هند، ش ۴۵۲۵.
(۲) EI ۱ , sv "Baroda" by J S Cotton;.
(۳) FAH Elliot, Rulers of Baroda , ۱۹۳۴;.
(۴) Imperial gazetteer of India , Oxford ۱۹۰۸, VII, ۳۱-۴۰, ۸۱-۸۴;.
(۵) VPMenon, The story of the integration of the Indian states , Calcutta ۱۹۵۶, ۴۱۶-۴۳۴;.
(۶) White paper on Indian states , ۱۹۵۰.
(۷) بزمی انصاری (
).
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بروده»، شماره۱۰۸۱.
