برنج در روایات و احادیث
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
روایات و
احادیث، اشاراتی به ارزش غذایی و دوایی برنج یافت می‌شود.
مثلاً،
امام رضا (علیه‌السلام) از
پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه وآله وسلّم) روایت کرده است که «سیّدُ طعام (أهل) الدنیا والا´خره اللّحُم ثمّ الاُرُزّ» («برترین خوراکِ (اهل) این جهان و
آخرت گوشت و سپس برنج است»)
و حدیثی که
امام صادق (علیه‌السلام) در تجلیل برنج از پیامبر روایت کرده است
: «أوّلُ حَبّه اَقَرَّت للّه بِالواحدانیّه، ولی بالنبوّه، و لاِخی علیٍّ بِالوصیّه، و لاُِمّتی الموحّدینَ بِالجنّه، الارز... کلُّ شیٍ أخرَجت الارضُ فَفیه داءٌ و شفاءٌ اِلاّالارز، فإنّه شفاءٌ لاداءَ فیه... لَو کان الارزُّ رَجلاً لَکان حلیماً... إنّ الارز یُشبِعُ الجائعَ و یُمری الشَّبْعانَ» («نخستین دانه‌ای که به یگانگی خدا، پیامبریِ من، وصایت برادرم
علی و به
بهشت برای امّت یکتاپرست من، اقرار کرد، برنج بود... هر چیزی که از
زمین به در می‌آید، در آن دردی و
درمانی هست مگر برنج، زیرا برنج (وسیله)
درمان است و دردی از آن برنمی خیزد... اگر برنج مَرد بود همانا مردی بردبار می‌بود... برنج گرسنگان را سیر می‌کند و سیران را سود می‌دارد.»)
روایات دیگری اشاره صریح‌تری به ارزش
درمانی برنج دارند. محدّث نامدار،
ابوجعفر احمد بَرْقی چند حدیث در این خصوص از امام صادق (علیه‌السلام) آورده است، مثلاً : «نِعْمَالطعامُ الارزُّ، و إنّا لَنَدَّ خِرهُ لِمرضانا» («برنج چه خوراک نیکویی است! ما آن را برای بیماران خود ذخیره می‌کنیم»)
«نعم الطعام الارز؛ یوسّع الامعاءَ و یَقطع البواسیر؛ و إنّا لَنَغْبِطُ أهلَالعراق بِأکلهم الارزَّ و البُرَّ، فَإنّهما یوسّعان الامعاء و یقطعان البواسیر» («... برنج روده‌ها را گشاد و بواسیر را
درمان می‌کند؛ ما به عراقی‌ها
رشک می‌بَریم که
برنج وبُسر (= خرمای رنگ گرفته اما هنوز نارس) می‌خورند، زیرا این دو، روده‌ها را گشاد و بواسیر را
درمان می‌کنند».
روایات متّحدالمضمون دیگری از امام صادق(علیه‌السلام)
حکایت از سودمندی خوراک برنج در
درمان «بَطَن ذَریع» (شکمروش شدید) مزمن همراه با دل پیچه و لاغری و سستیِ ناشی از آن حکایت می‌کند. دستور تهیه خوراک
درمانی مجرّبی از برنج بدین منظور چنین است
: برنج را بشویند، (در سایه) بخشکانند، اندکی بریان کنند و نرم بکوبند و آنگاه با آن، حَساء/حَسْو (= نوعی سوپ غلیظ) بسازند؛ اگر خوردن چربی برای بیمار نزار شده مانعی نداشته باشد، آرد برنج مذکور را با
پیه قُلوه (قلوه‌های بُز) بپزند.
درباره فایده
درمانی نانِ برنج (= نان با آرد برنج) نیز
کُلَینی دو روایت نقل کرده است، یکی از
امام رضا (علیه‌السلام) حاکی از این‌که سودمندترین خوراک برای مَسلولان، نان برنج است، و دیگری از
امام صادق (علیه‌السلام)، بدین عبارت : «أطعِموا الَمْبطونَ خُبْزَ الارز فَما دَخلَ جَوفه شی ٌ أنفعُ منه؛ أما، إنّه یدبغ المعده و یَسُلُّالداءَ سَلاًّ» («به بیمار مبتلا به شکمروش و اسهال نان برنج بخورانید زیرا چیزی سودمندتر از آن به اندرون وی وارد نمی‌شود؛ آری، برنج معده را دبّاغی و (شکمْ) درد را بِنرمی دفع می‌کند»).
(۱) ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا، چاپ حسین اعلمی، بیروت ۱۴۰۴/ ۱۹۸۴.
(۲) برقی، احمد بن محمد، کتاب المحاسن، چاپ محدث ارموی، قم (تاریخ مقدمه ۱۳۳۱ ش).
(۳) کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ علی اکبر غفّاری، بیروت ۱۴۰۱.
(۴) مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت ۱۴۰۳/ ۱۹۸۳
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائره المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «برنج در روایات و احادیث»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۵/۱۷.
