برادر رضاعی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
شیر خوردن از یک
زن، سبب برادری و خواهری رضاعی می‌شود.
شیر خوردن از يك زن، سبب برادرى و خواهرى رضاعى:
... واخوتکم من الرضـعة...
حرام شده است بر شما، ..... و خواهران رضاعی شما.... .
معنای
آیه به این است که بر هر فرد از مردان
مسلمان حرام است که با
مادر و
دختر و
خواهر و... خودش
ازدواج کند.
و امهاتکم اللاتی ارضعنکم و اخواتکم من الرضاعة و امهات نسائکم، از اینجا شروع شده است به شمردن
محرمات سببی، (یعنی زنانی که با خواستگارشان اشتراک در
خون ندارند، بلکه به خاطر وصلت و پیوند خویشاوندی با آنان مرتبط شده‌اند)، و این
محرمات نیز هفت طایفه‌اند که شش طایفه آنها در این آیه ذکر شده، و هفتمی آنها در آیه قبل آمده است.
و این آیه با سیاقی که دارد دلالت می‌کند بر اینکه
شارع اسلام حکم مادری و فرزندی را بین یک دختر و زنی که او را
شیر داده برقرار کرده است، یعنی زن شیرده را مادر آن دختر و دختر را فرزند آن زن دانسته، و همچنین حکم برادری را بین یک پسر و خواهر شیریش برقرار ساخته، چون این مادر فرزندی و این برادر خواهری را امری مسلم گرفته است، پس مساله
رضاع و شیر دادن و شیر نوشیدن به حسب
تشریع، روابط نسبی را ایجاد می‌کند، و این معنا به بیانی که به زودی می‌آید از مختصات
شریعت اسلامی است.
از
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم هم در روایاتی که از دو طریق
شیعه و
سنی نقل شده آمده، که فرموده: خدای تعالی از روابط شیر خوردن همان را
حرام کرده که از روابط نسبی حرام کرده است، (مثلا اگر از روابط نسبی مادر را
محرم فرزند کرده، مادر شیرده را نیز بر فرزند شیر خوارش حرام کرده است)، و لازمه این فرمایش این است که به وسیله شیر حرمت به تمامی افرادی که (اگر نسبی بودند محرم بودند) منتشر گردد، یعنی وقتی
کودک من شیر زنی را خورد آن زن، مادرش و کودک من فرزندش، و کودک آن زن خواهرش، و خواهر آن زن خاله‌اش، و خواهر شوهر آن زن عمه‌اش، و فرزندان کودک آن زن برادر زاده و یا خواهر زاده‌اش شوند، و همه به وی محرم باشند.
و اما اینکه فرمود: و اخواتکم من الرضاعة، مراد از آن دختری نیست که من شیر مادرش را خورده‌ام، بلکه آن دختری است که او شیر مادر مرا خورده باشد، البته شیری که از ناحیه پدر من در پستانش آمده باشد، و اما اگر از شوهری دیگر شیر در پستان داشته، و بعد با
پدر من ازدواج نموده و سپس به من
حامله شده، و در
ایام حمل دختری را شیر داده، آن دختر خواهر من نمی‌شود، و همچنین سایر افرادی که به وسیله شیر محرم می‌شوند در وقتی است که شیر متعلق به پدر طفل باشد.
اسباب تحریم یعنی چیزی که به سبب آن، ازدواج مرد با زن حرام است و صحیح نیست و
زوجیت بین آنها واقع نمی‌شود. و این‌ها اموری می‌باشند: نسب و رضاع (شیر خوردن) و مصاهره (خویشاوندی از راه ازدواج) و آنچه که به آن ملحق است و کفر و کفو هم نبودن و استیفای عدد و عده گرفتن و احرام.
اگر رضاع جامع شرایط تحقق پیدا کند، مرد و
مرضعه (زن شیرده)، پدر و مادر شیرخوار می‌شوند و اصل‌های آنها اجداد و جدّه‌ها می‌گردند و فرع‌های آنها برادرها و اولاد برادرهای او می‌شوند و کسی که در حاشیه آنها و در حاشیه اصل‌های آنها می‌باشند عموها یا عمه‌ها و دایی‌ها یا خاله‌های او می‌شوند و او - یعنی شیرخوار - پسر یا دختر آنها است و فرع‌های او نوادگان آنها می‌باشند. و وقتی این مطلب روشن گردید پس هر عنوان نسبی محرّم - از عنوان‌های هفتگانه گذشته - در صورتی که مثل آن در رضاع تحقق پیدا کند محرّم می‌باشد. پس مادر رضاعی مانند مادر نسبی است و دختر رضاعی مانند دختر نسبی است و به همین صورت. پس اگر زنی از شیر مردی طفلی را شیر دهد، مرضعه و مادرش و مادر آن مرد بر آن طفل به خاطر مادر بودن، حرام می‌شوند و دختری که شیر خورده و دخترهای او و دخترهای پسری که شیر خورده بر آن مرد و بر پدرش و پدر مرضعه به خاطر دختر بودن، حرام می‌باشند و خواهر آن مرد و خواهر مرضعه بر شیرخوار حرام می‌باشند؛ زیرا آنها
عمه و
خاله او می‌شوند. و دختری که شیر خورده بر برادر آن مرد و برادر مرضعه حرام است؛ زیرا او دختر برادر یا دختر خواهر آنها می‌شود. و دخترهای آن مرد بر پسری که شیر خورده، و دختری که شیر خورده بر پسرهای آن مرد - نسبی باشند یا رضاعی - حرام می‌باشند. و همچنین دخترهای مرضعه بر پسری که شیر خورده، و دختری که شیر خورده بر پسرهای مرضعه - اگر نسبی باشند - حرام هستند برای آن‌که اخوت دارند. و اما اولاد رضاعی مرضعه از کسانی که با شیر مرد دیگر، آنها را شیر داده غیر از آن مردی که پسر شیرخوار از شیر او خورده است بر پسری که شیر خورده، حرام نمی‌باشند به خاطر آنچه که گذشت، که یکی بودن مرد در تاثیر حرمت بین شیرخوارها، شرط است.
برای مرد جایز است که به بدن محارمش غیر از
عورت در صورتی که با
تلذذ و
ریبه نباشد نگاه کند. و مقصود از
محارم زنانی هستند که ازدواج با آنها از جهت نسب یا شیر خوردن یا مصاهره، حرام است. و برای آنها هم جایز است که به غیر از عورت، به بدن او بدون تلذذ و ریبه نگاه کنند.
•
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۸۸، برگرفته از مقاله «برادر رضاعی». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
