بدرالدین محمد تستری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدْرُالدّین‌ِ محمد تُسْتَری (شوشتری)، محمد بن اسعد بن محمد یمانی (د ح ۷۳۲ق/۱۳۳۲م)، عالم و فقیه در قرن هشتم و دارای آثاری در
فقه و
اصول،
کلام،
منطق و
فلسفه بود.
وی در شهرهای مختلف اقامت داشت، از جمله حدود ۱۰
سال در
قزوین تدریس کرد؛ سپس در اوایل سال ۷۲۷ق/۱۳۲۷م وارد
مصر شد و چند ماه در آن‌جا ماند. مدتی را نیز در
همدان و
بغداد به سر برد. به رغم انتساب تستری به
یمن، مدرکی دال بر اینکه در آن‌جا به سر برده باشد، در اختیار نداریم. وی سرانجام در همدان وفات یافت.
از جمله شاگردان او به
احمد بن حسن اُنجی و
عبدالرحیم بن حسن اسنوی و
ضیاء بن سعدالله عفیفی اشاره شده است.
تستری ابتدا
شافعی مذهب بود، اما بعدها تمایلات علوی یافت.
جمال الدین اِسنَوی (متوفی ۷۷۲)، صاحب
طبقات الشافعیه و از شاگردان مشهور تستری، به استاد خود نسبت رافضی داده و او را به کم نمازی متهم کرده است و در عین اذعان به مقام علمی او، وی را از حقیقت
علم محروم دانسته است.
بنابر قرائن موجود در نسخه‌ها، او را نباید با
محمد بن اسعد تستری حنطی (یا حنفی) که معاصر وی بوده است، اشتباه گرفت. بنابراین، برخی آثار منسوب به این نام، مانند ترجمه قصص الانبیاء نابی و بوشنجی،
ترجمه ممالک و مسالک
اصطخری،
و نگارش منتخب جوامع الحکایات عوفی و احتمالاً
شرح منازل السائرین هروی
کار بدرالدین تستری نیست.
۱. حل عقد
مطالع الانوار، در
شرح مطالع الانوار محمود بن ابی بکر ارموی (د ۶۸۲ق) در
منطق که تنویر
المطالع هم نامیده شده است.
۲. المحاکمة بین نصیرالدین و الرازی، در
شرح الاشارات
ابن سینا که شاید تلخیص محاکمات
قطب‌الدین رازی است
نام این کتاب به صورت‌های دیگر هم آمده است.
۳. الحواشی علی
شرح الاشارات للمولی
نصیرالدین طوسی، که نسخه خطی آن در کتابخانه سلطنتی برلین نگهداری می‌گردد.
۴. رسالة فی القضاء و القدر.
۵. رساله‌ای در الهیات
.
۶.
کاشف الاسرار عن معانی طوالع الانوار،
شرحی بر
طوالع عبدالله بن عمر بیضاوی (د ۶۸۵ق) قاضی شافعی، در
علم کلام. نسخه‌ای از آن به خط خود بدرالدین به تاریخ ۷۰۳ق در کتابخانه کوپریلی موجود است.
۷. مطلبی کلامی در نسخه‌ای با عنوان نجاح الوصول تالیف
سید امیر پادشاه (ح ۹۸۷ق) که از بدرالدین نقل شده است.
۸.
شرح کتاب الغایة القصوی فی درایة الفتوی از
بیضاوی.
۹.
شرح منهاج الوصول بیضاوی.
۱۰. مجمع الدرر فی
شرح المختصر. این کتاب
شرح مختصر المنتهی اثر عثمان بن عمر بن حاجب (د ۶۴۶ق) در اصول
فقه مالکی است که نسخه‌ای از آن در کتابخانه تیموریه، و نسخه‌ای دیگر با عنوان مجمع الدرر فی
شرح منتهی السؤال و الامل در کتابخانه
آستان قدس وجود دارد.
۱۱. نوشته‌ای در یک مجموعه منشآت که بدرالدین در آن همچون ۱۰۱ عالم دیگر به وصف و ستایش
رشیدالدین فضل‌الله همدانی و آثار او پرداخته است. این منشآت مشتمل بر فواید ادبی و تاریخی است و نسخه‌ای از آن در کتابخانه دانشکده ادبیات دانشگاه
تهران نگهداری می‌شود.
(۱) آستان قدس ف، فهرست.
(۲) ابن حجر عسقلانی، احمد، الدرر الکامنة، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۶ق.
(۳) ابن قاضی شهبه، ابوبکر، طبقات الشافعیة، به کوشش عبدالعلیم‌خان، بیروت، ۱۴۰۸ق.
(۴) اسنوی، عبدالرحیم، طبقات الشافعیة، به کوشش عبدالله جبوری، بغداد، ۱۳۹۰ق.
(۵) افشار، ایرج، مقدمه بر ممالک و مسالک اصطخری، ترجمة محمد بن اسعد بن عبدالله تستری، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۶) بغدادی، هدیه.
(۷) تیموریه، فهرست.
(۸) حاجی‌خلیفه، کشف.
(۹) حبیبی، عبدالحی، «قصص الانبیاء بوشنجی یا نابی؟»، یغما، تهران، ۱۳۴۴ش، س ۱۸، شم ۱۱.
(۱۰) دانش‌پژوه، محمدتقی، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانة دانشکده ادبیات، تهران، ۱۳۹۹ش.
(۱۱) سبکی، عبدالوهاب، طبقات الشافعیة الکبری، به کوشش محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، جیزه، ۱۴۱۳ق.
(۱۲) سید، خطی.
(۱۳) کوپریلی، خطی.
(۱۴) Ahlwardt.
(۱۵) GAL.
(۱۶) GAL، S.
(۱۷) Storey، CA، Persian Literature، London، ۱۹۷۲.
یدالله غلامی، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین تستری». دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بدرالدین تستری»، شماره۳۵۳۵.
