بداهت انتاج شکل اول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

بداهت انتاج شکل اول یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای بیّن‌ بودن ترتب نتیجه بر مقدمات در شکل اول قیاس است.

---

بداهت انتاج شکل اول به این معناست که لزوم نتیجه و ترتب آن بر این شکل، خود به خود ضروری و آشکار است و به استدلال، نیازی ندارد؛ بدین‌سان علم به اصغر و اکبر و تصور ملازمه میان آن دو، صدق نتیجه را به دنبال دارد، زیرا از یک سو، اصغر مصداق اوسط است و در نتیجه، اوسط مشتمل بر اصغر است و هر حکمی که برای اوسط ثابت شود برای اصغر نیز ثابت است و از سوی دیگر اکبر برای اوسط ثابت است؛ پس به ضرورت، اکبر برای اصغر نیز ثابت می‌شود؛ بنابراین لزوم نتیجه، روشن و آشکار است.
از آنجا که انتاج شکل‌های دیگر نظری است و به اثبات نیاز دارد و هر نظری از بدیهی اقتناص می‌شود؛ پس اثبات صحت انتاج تمام اشکال دیگر متوقف بر شکل اول است؛ به دیگر بیان، چون برای اثبات سندیت بعضی از ضروب منتجه اَشکال دیگر، لازم است آنها را به شکل اول برگرداند؛ پس اعتبار و سندیت شکل اول بر سایر شکل‌ها مقدم است. بنابراین شكل اول از اشكال چهارگانه استدلال «بديهى الانتاج» است و براى اثبات اشكال ديگر همگى بايد به شكل اول قابل تبديل باشند.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---