بدائون
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدائون، یا بُدائون، ناحیه و شهری کهن در ایالت اوتارپرادش در شمال
هند است. این نام به صورت بداون و بدایون نیز آمده است.
گفته شده که واژه بدائون برگرفته از نام شاهزاده‌ای به نام بوداست که این
شهر را در سده ۴ق/۱۰م بنا نهاد.
ناحیه بدائون در جنوب غربی
رودخانه گنگ قرار دارد و شعبه‌های این رودخانه آن را آبیاری می‌کند. نام این ناحیه نیز برگرفته از نام شهر قدیم بُدائون بوده است. مساحت آن ۱۵۸، ۵کم ۲ و سرزمینی است
کشاورزی که تولیدات مهم آن
گندم، نیشکر و
برنج است. صنایع ناحیه شامل صنایع شیمیایی و
موادغذایی است. طبق آمار ۱۳۶۹ش/۱۹۹۰م جمعیت ناحیه بدائون ۰۰۰، ۲۹۰، ۲نفر بود
مرکز ناحیه بدائون شهر قدیم بداون است که در تاریخ هند جایگاه ویژه‌ای دارد. این شهر در ۲۸ و ۳ عرض شمالی و ۷۹ و ۷ طول شرقی و در نزدیکی رودخانه سوت نادی، شاخه‌ای از گنگ قرار گرفته است. در ۱۳۵۰ش/۱۹۷۱م این شهر ۲۰۴، ۷۲نفر جمعیت داشت و امروزه در مسیر جاده اصلی و راه آهن قرار دارد و مرکز
داد و ستد فرآورده‌های کشاورزی ناحیه است.
از تاریخ پیش از
اسلام بدائون آگاهی درستی در دست نیست. مسعود سعد سلمان در قصیده‌ای تصرف بدائون را به دوره
محمود غزنوی (۳۸۷-۴۲۱ق/۹۹۷-۱۰۳۰م) نسبت می‌دهد.
در ۵۹۰ق/۱۱۹۴م و در دوره سلطنت محمد بن سام غوری (حک ۵۵۸ - ۵۹۴ق/۱۱۶۳- ۱۱۹۸م)، قطب‌الدین آبیک، بدائون را تصرف کرد و پس از آن
مسلمانان در آن‌جا
حکومت کردند.
بدائون در دوره حکومت سلاطین دهلی جایگاه حکمرانان قدرتمندی بود که برخی از آنان از جمله شمس‌الدین التتمش (۶۰۷ -۶۳۳ق/ ۱۲۱۰- ۱۲۳۶م) به تاج و تخت دست یافت.
در دوره حکومت سلسله سیدها، شهر بدائون اهمیت خویش را حفظ کرد. علاءالدین عالم شاه (د ۸۸۳ق/۷۹- ۱۴۷۸م)، آخرین
پادشاه این سلسله، پس از کناره‌گیری از سلطنت در بدائون زندگی می‌کرد. بدائون در دوره خلجیان پایگاهی نظامی به شمار می‌رفت. در دوره بابر (۹۳۲-۹۳۷ق/۱۵۲۵-۱۵۳۰م) و همایون نیز این شهر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود و در دوره اکبر (حک ۹۶۳-۱۰۱۴ق/۱۵۵۶- ۱۶۰۵م) یکی از سرکارهای صوبه دهلی گردید که دارای ۱۳ «پرگنه» و یک «دستور» بود و سکه‌های مسی در آن‌جا ضرب می‌شد. در ۹۷۹ق/ ۱۵۷۱م آتش‌سوزی بزرگی در شهر بدائون رخ داد و احتمالاً پس از این حادثه بود که از اهمیت آن کاسته شد و در دوره‌های بعد نیز هیچ‌گاه اهمیت گذشته خود را باز نیافت. در دوره شاهجهان (حک ۱۰۳۷- ۱۰۶۸ق/۱۶۲۸- ۱۶۵۸م) مرکز سرکار بدائون، به شهر باریلی انتقال یافت.
بدائون پس از کاهش
قدرت بابریان، زیر نظر روهیله قرار گرفت و در ۱۷۷۴م تحت فرمان نوابان اوده (ه م) درآمد و از ۱۸۰۱م زیر سلطه حکومت
انگلیس واقع شد. این شهر در
شورش سال ۱۲۷۴ق/ ۱۸۵۸م بر ضد حکومت انگلیس، از مراکز درگیری بود.
آثار و بناهای بسیاری از دوره شکوفایی فرهنگ اسلامی در شهر بدائون باقی مانده است، از جمله آن‌ها می‌توان به
مسجد جامع شمسی که از بناهای دوره التتمش و از بزرگ ترین مساجد هند است، اشاره کرد که بر جای‌ِ یک
معبد هندو بنا شده، و در سده‌های بعد چندین بار تعمیر گردیده است؛ همچنین مقبره علاءالدین، آخرین پادشاه سلسله سیدها؛ مسجد کوتبی؛ مدرسه معزی، و حوض سلطان
درخور ذکرند.
بدائون خاستگاه برخی از
عالمان اسلامی هند چون
عبدالقادر بدائونی ، تاریخ نگار سده ۱۱ق/۱۷م و نویسنده کتاب
منتخب التواریخ،
نظام‌الدین اولیا و
رضی‌الدین ساقانی محدث است.
(۱) ابن بطوطه، رحله، بیروت، ۱۳۸۴ق/۱۹۶۴م.
(۲) ابوالفضل علامی، آیین اکبری، به کوشش بلوخمان، کلکته، ۱۸۷۲م.
(۳) احمدیادگار، تاریخ شاهی، ترجمه نذیر نیازی، به کوشش آفتاب اصغر، لاهور، ۱۹۸۵م.
(۴) سهیلی خوانساری، احمد، مقدمه بر آداب الحرب و الشجاعه فخر مدبر، تهران، ۱۳۴۶ش.
(۵) فرشته، محمدقاسم، تاریخ، لکهنو، چ سنگی.
(۶) مسعود سعد سلمان، دیوان، به کوشش رشید یاسمی، تهران، ۱۳۶۲ش.
(۷) منهاج سراج، طبقات ناصری، به کوشش عبدالحی حبیبی، کابل، ۱۳۴۲ش.
(۸) ندوی، معین‌الدین، معجم الامکنه، حیدرآباددکن، ۱۳۵۳ق.
(۹) An Atlas of India، Delhi، ۱۹۹۰.
(۱۰) Babur، Z M، Babur- N ma، tr A S Beveridge، New Delhi، ۱۹۶۵.
(۱۱) Blochmann، H، X Notes on Arabic and Persian Inscriptions n، Journal of the Asiatic Society، Calcutta، ۱۸۷۲، no ۱.
(۱۲) Britannica، ۱۹۷۸.
(۱۳) Burgess، J، The Chronology of Indian History، Delhi، ۱۹۷۵.
(۱۴) Elliot، H M، The History of India، Delhi، ۱۹۹۰.
(۱۵) Husain، Y، Indo-Muslim Polity، Simla، ۱۹۷۱.
(۱۶) The Imperial Gazetteer of India، New Delhi، ۱۹۰۸.
(۱۷) Marshal، J، X The Monuments of Muslim India n، The Cambridge History of India، vol III، ed W Haig، New Delhi، ۱۹۸۷.
(۱۸) Naqvi، H، Agricultural، Industrial and Urban Dynamism under the Sultans of Delhi، New Delhi، ۱۹۸۶.
(۱۹) Rizvi، A A، Sh h p Abd al- 'Az/ z، Canberra، ۱۹۸۲.
(۲۰) Siddiqi، WH، X Inscriptions of the Sayyid Kings from Budaun n، Epigraphia Indica، ed Z A Desai، Calcutta، ۱۹۶۶.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدائون»، شماره۴۵۹۲.
