بانو گشسب‌نامه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بانو گُشَسْب‌ْنامه، منظومه‌ای به
فارسی از سراینده‌ای نامعلوم در بحر متقارب، در حدود ۹۸۹
بیت که درباره بانوگشسب، مشهور به «سوار»، یکی از دختران
رستم سروده شده است.
بانوگشسب از پیوند
رستم و خاله کیقباد زاده شد
و او خود به این گوهر و
تبار والا سخت می‌نازید.
او چهره‌ای دل‌انگیز داشت و با زیبایی خویش بسیاری را
واله و شیفته خود ساخته بود
با اینهمه، در جنگاوری و
شکار نیز بی‌نظیر بود.
ژول مول او را با برونهیلد، ملکه
مغرور ایسلند مقایسه کرده است.
بانوگشسب خواستگاران فراوانی چون فغفور، قیصر، خاقان و بسیاری از بزرگان
ایران داشت که رستم از آنهمه، گیو
پسر گودرزکشوادان را برگزید و
دختر به او داد.
بانوگشسب در
جنگ کینه توزانه بهمن پسر اسفندیار با
خاندان رستم در
سیستان، در برابر او ایستاد و دلیری‌ها کرد.
سراینده بانوگشسب‌نامه شناخته نیست. وی حتی زمانی که به سروده‌های خویش می‌بالد و از گردآوری داستان سخن می‌گوید، از خویش نام نمی‌برد
و از ثنا و آفرین او در
آغاز داستان چهارم، بر
حضرت محمد (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) و
آل او، برمی‌آید که وی
مسلمان و
شیعی بوده است.
بانوگشسب‌نامه شامل ۴ داستان است: «رزم بانوگشسب و فرامرز با رستم» که به صورت ناشناس به نبرد آمده است،
«به شکار رفتن بانوگشسب و فرامرز»، «جنگ بانوگشسب با خواستگاران هندی» و «جنگ پهلوانان ایران با یکدیگر بر سر خواستگاری از بانوگشسب». این داستان‌ها در بردارنده پاره‌ای از روایات زندگی بانوگشسب پیش از
مرگ رستم است.
همین امر، این نظر را قوت بخشیده است که داستان بانوگشسب‌نامه، از روایتی مفصل سرچشمه گرفته است.
سبک بیان این اثر، ساده و جنبه‌های توصیفی آن بسیار است و سراینده در وصف مجالس بزم و یا صحنه‌های
رزم از تمثیل نیز بهره می‌گیرد، تا جایی که جنبه‌های روایی داستان بر خصوصیات حماسی آن غلبه می‌یابد.
از بانوگشسب‌نامه، دست‌نوشته‌های چندی باقی است که قدیم‌ترین آنها مربوط به ۱۰۷۷ق/۱۶۶۶م است.
این منظومه یک بار در بمبئی در ۱۳۲۴ق/۱۹۰۶م، همراه فرامرزنامه، به کوشش یکی از پارسیان
هند به نام رستم
بن بهرام
بن سروش به چاپ رسیده است.
(۱)
ایرانشاه بن ابی الخیر، بهمن‌نامه، به کوشش رحیم عفیفی، تهران، ۱۳۷۰ش.
(۲) بانوگشسب‌نامه، به کوشش رستم
بن بهرام، بمبئی، ۱۳۲۴ق.
(۳) فردوسی، شاهنامه، به کوشش عبدالحسین نوشین، مسکو، ۱۹۶۵م.
(۴) مجمل التواریخ و القصص، به کوشش محمدتقی بهار، تهران، ۱۳۱۸ش.
(۵) منزوی، خطی.
(۶) مول، ژول، دیباچه شاهنامه، ترجمه جهانگیر افکاری، تهران، ۱۳۴۵ش.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بانو گشسب‌نامه»، شماره۴۴۲۷.
