باله‌وند
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باله‌وَنْد، یا بالَوَنْد، بالاوند، از
طوایف لر پشتکوه ساکن ناحیه هُلیلان در
استان ایلام می‌باشد.
واژه باله‌وند از دو بخش «باله» و پسوند نسبت «وند» ترکیب یافته است. باله را نام نیای بزرگ
خاندان اسفندیاری و بنیادگذار
طایفه باله‌وند دانسته‌اند
که به صورتهای بلیوند، بالیوند و بالیلوند نیز آمده است.
طایفه باله‌وند به چند تیره، و برخی از تیره‌ها به چند شاخه تقسیم می‌شوند: محمدامین زکی در کتاب کورد و کوردستان به این
طایفه اشاره می‌کند و شمار جمعیت آنها را ۵۰۰، ۱ تن می‌داند.
در خلاصه تاریخ الکرد و کردستان وی، باله‌وند یکی از شاخه‌های پنجگانه
طایفه هلیلانی به شمار آمده است.
سلطانی باله‌وند را نام یک
طایفه بزرگ شامل تیره‌های گوناگون آورده است.
باله‌وندها در منطقه هلیلان پراکنده‌اند. جلگه وسیع هلیلان به طول ۱۲ کم و عرض ۶ کم در طرفین رودخانه
سیمره واقع است.
طایفه باله‌وند ساکن در دشت هلیلان پیش‌تر کوچ‌رو بودند و برای ییلاق و قشلاق به تپه‌های اطراف و یا دو طرف
دشت کوچ می‌کردند.
از آن‌جا که فاصله ییلاق و قشلاق این منطقه کوتاه بود، باله‌وندهای هلیلان همه یکجانشین شدند و کوچ را رها کردند.
گروهی از باله‌وندهای منطقه زردلان که گرمسیر هلیلان است، اسکان یافته‌اند. این گروه که حدود ۴۹۲ خانوارند، تا ۱۳۷۷ش کوچ می‌کرده‌اند
(که شمار آنان را در ۱۳۶۶ش ۶۰۹ خانوار آورده است).
شغل اصلی مردم باله‌وند
کشاورزی است. باله‌وندها بنابر موقعیت مناسب آب و هوایی جلگه هلیلان، کشاورزی با رونقی دارند و با فروش محصولاتشان به خوبی زندگی می‌کنند.
شمار مردم این
طایفه را در منابع گوناگون به اختلاف از ۱۰۰ تا ۰۰۰، ۱ خانوار آورده‌اند.
گویش مردم این
طایفه لکی است که از گویشهای کردی جنوبی به شمار می‌آید و مردم ایلات و
طوایف لک‌ِ ناحیه سلسله و دلفان و
طایفه‌های پیشکوه نیز به آن گویش سخن می‌گویند.
بیشتر مردم این
طایفه از اعتقادات مذهبی
اهل حق -علی‌اللهی- پیروی می‌کردند،
اما امروزه اغلب باله‌وندها
شیعه اثناعشری هستند.
یکی از اولین رهبران این
طایفه قائد زین‌الدین نام داشت که
طایفه به نام او «قائد زین‌الدینوند» هم نامیده می‌شده است. بعدها بخشی از این
طایفه تحت
تسلط «مراد» نامی قرار گرفت که به نام او قائد مرادوند نامیده شد.
از مقتدرترین سران این
طایفه لطفعلی خان باله‌وند بود. چریکف که در اوایل پادشاهی
ناصرالدین شاه قاجار در
ایران به سر می‌برده است، در سیاحت‌نامه اش
از لطفعلی خان با عنوان حاکم هلیلان نام می‌برد که با
طایفه‌اش (بدون ذکر نام باله‌وند) در آن‌جا اقامت داشته‌اند. لطفعلی خان باعث به وجود آمدن پیوندهای سیاسی میان
طایفه باله‌وند و خاندانها و سران
طوایف منطقه شد که به ثبات و
اقتدار طایفه او انجامید.
در زمان
حیات او ابنیه و آثار و
قلاع متعددی در منطقه بنا گردید.
(۱) بدیعی ربیع، جغرافیای مفصل ایران.
(۲) چریکف سیاحت‌نامه، ترجمه آبکار مسیحی.
(۳) راولینسن هنری، سفرنامه.
(۴) رزم‌آرا علی، جغرافیای نظامی ایران - لرستان.
(۵) زکی محمدامین، خلاصه تاریخ الکرد و کردستان.
(۶) زکی محمدامین، کورد و کوردستان.
(۷) زنگنه مظفر، دودمان آریایی - کرد و کردستان.
(۸) سرشماری اجتماعی - اقتصادی عشایر کوچنده (۱۳۷۷ش) استان کرمانشاه، مرکز آمار ایران.
(۹) سلطانی محمدعلی، ایلات و
طوایف کرمانشاهان.
(۱۰) فرمانفرما عبدالحسین، گزیده‌ای از مجموعه اسناد.
(۱۱) کیهان مسعود، جغرافیای مفصل ایران.
(۱۲) گزارش وضع موجود جامعه عشایری ایران، سمینار بررسی مسائل جامعه عشایری ایران.
(۱۳) مردوخ کردستانی محمد، تاریخ.
(۱۴) مطالعات جامع توسعه اجتماعی - اقتصادی جامعه عشایری ایران.
(۱۵) fild H، Contributions to the Anthropology of Iran، Chicago، ۱۹۳۹.
(۱۶) Mortensen، I D، Nomads of Luristan، Copenhagen، ۱۹۹۳.
(۱۷) Sheil، L، Glimpses of Life and Manners in Persia، London، ۱۸۵۶.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «باله‌وند»، شماره۴۴۱۱.
