بالش (واحدپول)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بالش،
واحد پول (مقیاس
زر و
سیم در
عصر مغول) در
قرن هشتم که بیش‌تر در بخش شرقی
قلمرو حکومتی رایج بوده است.
در آثار
عهد ایلخانانِ ایران نیز بارها از این
واحدِ پولی یاد شده است و در
چین، بالش تا قرن نهم رواج داشته است.
با توجه به کتاب
جامع التواریخ رشید الدین فضل الله ــ که در آن مطالب از منابع مختلف گرد آمده است، ولی ــ از لحاظ اشاره به
لغزش‌ها باید گفت که «بالش» به معنای
مبلغ معینی پول نبوده، بلکه به «مبلغ معتنابهی» پول اطلاق می‌شده است.
این پول (
مقیاس) از
طلا و
نقره ضرب می‌شده و
وزن آن پانصد
مثقال بوده است.
برحسب این
ارزیابی، هر بالش ۱۵۰، ۲ گرم است و این
منطبق است با برآورد روبروک
که یک بالش
نقره را معادل ۳۳۸، ۲ گرم می‌داند.
به گفته
جوینی،
قیمت یک بالش نقره ۷۵
دینار رُکنی، با
عیار چهار
دانگ یا۲۳ بوده است (نام این
سکه از نام
رکن الدوله دیلمی، حک: ۳۲۲ـ۳۶۶، گرفته شده است).
اقوال دیگری که از همین دوره وجود دارد با نظر جوینی یکسان نیست، اما ممکن است این اختلافات بر اثر
نوسان نرخ بوده باشد.
به گفته منهاج سراج،
هر بالش
معادل ۶۰۱۳
درهم بوده است.
وصّاف،
یک بالش طلا را معادل ۰۰۰، ۲ دینار و یک بالش نقره را معادل ۲۰۰ دینار ذکر می‌کند (به این ترتیب، معلوم می‌شود که نسبت ارزش طلا به نقره در آن روزگار ده به یک بوده است).
ارزش یک بالش
کاغذی (
چاو) ده یا به گفته وصّاف
فقط شش دینار بوده است (و این نشانه سقوط سریع
ارزش چاو است).
بارتُلد حدس می‌زند که در اینجا منظور دینار نقره ای به ارزش سه مثقال بوده است.
(۱) عطا ملک بن محمد جوینی، تاریخ جهانگشای، چاپ محمد قزوینی، لیدن ۱۹۱۱ـ۱۹۳۷.
(۲) رشید الدین فضل الله، جامع التواریخ، چاپ
کاترمر، ج ۱، پاریس ۱۸۳۶، ص ۳۲۰ به بعد، ح ۱۲۰.
(۳) عبدالله بن فضل الله وصاف الحضرة، تاریخ وصاف، چاپ سنگی بمبئی.
(۴) W Barthold, " Die persische Inschrift an der Mauer der Manu ehr Moschee zu Ani".
(۵) جوینی، تاریخ جهان گشا، ترجمه JAبویل، منچستر ۱۹۵۸.
(۶) والترهینتس، در اسلام، (۱۹۵۹)، یادداشتی بر ترجمه بویل از جوینی.
(۷) والترهینتس، اوزان اسلامی و اندازه آن، لیدن ۱۹۷۷.
(۸) منهاج سراج، ترجمه Raverty، لندن ۱۸۸۱.
(۹) سی.دُسُن، تاریخ مغولان، لاهه ۱۸۳۴-۱۸۳۵.
(۱۰) PPelliot, in T، oung-Pao, ۲۷ (۱۹۳۰) , ۱۹۰-۲, ibid, ۳۲ (۱۹۳۶) , ۸۰;.
(۱۱) idem, Notes sur l'histoire de la Horde d'Or , Paris ۱۹۵۰, ۸ Guillaume Rubruquis, The journey of William of Rubruck to the eastern parts of the world, ۱۲۵۳-۵۵, as narrated by himself , tr from the Latin and ed, with an introductory notice, by William Woodville Rockhill, London ۱۹۰۰;.
(۱۲) Bertold Spuler, Die Mongolen in Iran , Berlin ۱۹۵۵، ۳۰۴f with notes;.
(۱۳) احمد زکی ولیدی توقان، وضعیت اقتصادی آناتولی در طول سلطنت مغول، مجله قانون ترکی و تاریخ اقتصاد، (۱۹۳۱).
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بالش (واحدپول)»، شماره۳۲۵.
