• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بازتاب جنبش سربداران

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


سربداران، جنبش و قیام شیعیان سبزوار بر ضد مغولان در سده هشتم قمری بود. سربداران دوازده امیر بودند که یکی پس از دیگری، حدود نیم قرن، در فاصله بین درگذشت ابوسعید بهادرخان در ۷۳۶، تا یورش تیمور گورکان حکومت کردند
[۱] دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
[۲] میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
[۳] راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
[۴] Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
و قلمرو آنها منطقه شرقی و شمال ایران در آن زمان را دربر می‌گرفت. نظام سربداران بسیاری از گرایش‌های موجود در سده هشتم در جامعه خراسان را هدایت کرد. شهرت قیام سربداران سراسر ایران را فرا گرفت و در بسیاری از نقاط موجب قیام‌هایی گردید.


مهم‌ترین قیام‌های متاثر از قیام سربداران عبارت بودند از:

۱.۱ - قیام مردم سمرقند

قیام مردم سمرقند در ۷۶۶، به رهبری مولانازاده سمرقندی، مولانا ردک بخاری و ابوبکر ناف
[۵] شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۳۲، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
[۶] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۴۰۶.
مولانازاده سمرقندی که دانشمند و دلیر بود، مردم را برای دفاع در مقابل مغولان آماده کرد،
[۷] نطنزی، معین‌الدین، منتخب التواریخ معینی، ج۱، ص۲۲۸، چاپ ژان اوبن، تهران ۱۳۳۶ ش.
اما در نهایت شکست خورد. مولانازاده پس از شکست با شفاعت امیر تیمور از مرگ نجات یافت،
[۸] شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۳۲، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
اما از ادامه سرگذشت او اطلاعی در دست نیست.
[۹] خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۴۰۷.
[۱۰] Vasily Vladimirovich Barthold, "Narodnoe dvizenie v Samarkande v ۱۳۶۵", in Akademik V V Bartold, Sochinenija, vol ۲, pt ۲, Moscow Nauk, ۱۹۶۴، ii، p۳۷۴.
[۱۱] غفوروف، باباجان، تاجیکان، ج۱، ص۷۴۳، دوشنبه ۱۳۷۷ ش.
حکومت آنان هفت ماه بیش‌تر طول نکشید.

۱.۲ - قیام پهلوان اسد

قیام پهلوان اسد بن طُغان شاه خراسانی در کرمان. او پیش از این در ۷۷۵، از طرف شاه شجاع، حاکم کرمان شده بود. قیام او پس از نه ماه و بیست روز به شکست انجامید و کشته شد.
[۱۲] کتبی، محمود، تاریخ آل مظفر، ج۱، ص۹۹، چاپ عبدالحسین نوانی، تهران ۱۳۶۴ ش.
[۱۳] کتبی، محمود، تاریخ آل مظفر، ج۱، ص۱۰۲، چاپ عبدالحسین نوانی، تهران ۱۳۶۴ ش.
[۱۴] کاتب یزدی، احمد بن حسین، تاریخ جدید یزد، ج۱، ص۳۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۷ ش.


۱.۳ - قیام مردم اصفهان

قیام مردم اصفهان در ۷۸۸. در این سال، تیمور اصفهان را گرفت و آن‌جا را به امیران خود سپرد
[۱۵] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۵۶-۱۵۷.
افراد تیمور که برای جمع‌آوری مالیات وارد شهر شده بودند، ظلم را از حد گذراندند. مردم اصفهان به رهبری علی کَچه پا
[۱۶] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۳، ص۹۹۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
(کوچه پا)، از آهنگران اصفهان، در مقابل آنان مقاومت کردند.
[۱۷] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۳، ص۹۹۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
[۱۸] ابن عربشاه، عجائب المقدور فی نوائب تیمور، ج۱، ص۶۸، چاپ احمد فایز حمصی، بیروت ۱۹۸۶/۱۴۰۷.
این نبرد به شکست علی کچه پا منجر شد و او در ذیقعده ۷۸۹ کشته شد.
[۱۹] خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۳، ص۹۹۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
برخی شمار کشته شدگان این نبرد را هفتاد هزار تن نوشته‌اند.
[۲۰] ابن عربشاه، عجائب المقدور فی نوائب تیمور، ج۱، ص۹۹-۱۰۰، چاپ احمد فایز حمصی، بیروت ۱۹۸۶/۱۴۰۷.
[۲۱] میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۵۷.


۱. ↑ دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۲۷۷، چاپ ادوارد براون، لیدن ۱۹۰۱/۱۳۱۹، چاپ افست تهران ۱۳۸۲ ش.
۲. ↑ میرک حسینی، محمد، ریاض الفردوس خانی، ج۱، ص۳۵۱-۳۵۲، چاپ ایرج افشار و فرشته صرافیان، تهران ۱۳۸۵ ش.
۳. ↑ راقم سمرقندی، میر سید شریف، تاریخ راقم، ج۱، ص۹، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۸۰ ش.
۴. ↑ Edward von Zambaur, Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de l'islam, Hannover ۱۹۲۷, repr. Osnabrück ۱۹۷۶.، p۲۵۶.
۵. ↑ شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۳۲، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
۶. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۴۰۶.
۷. ↑ نطنزی، معین‌الدین، منتخب التواریخ معینی، ج۱، ص۲۲۸، چاپ ژان اوبن، تهران ۱۳۳۶ ش.
۸. ↑ شامی، نظام‌الدین، تاریخ فتوحات امیر تیمور کورکان معروف به ظفرنامه، ج۱، ص۳۲، چاپ فلکس تاور، پراگ ۱۹۳۷-۱۹۵۶.
۹. ↑ خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین، ج۳، ص۴۰۷.
۱۰. ↑ Vasily Vladimirovich Barthold, "Narodnoe dvizenie v Samarkande v ۱۳۶۵", in Akademik V V Bartold, Sochinenija, vol ۲, pt ۲, Moscow Nauk, ۱۹۶۴، ii، p۳۷۴.
۱۱. ↑ غفوروف، باباجان، تاجیکان، ج۱، ص۷۴۳، دوشنبه ۱۳۷۷ ش.
۱۲. ↑ کتبی، محمود، تاریخ آل مظفر، ج۱، ص۹۹، چاپ عبدالحسین نوانی، تهران ۱۳۶۴ ش.
۱۳. ↑ کتبی، محمود، تاریخ آل مظفر، ج۱، ص۱۰۲، چاپ عبدالحسین نوانی، تهران ۱۳۶۴ ش.
۱۴. ↑ کاتب یزدی، احمد بن حسین، تاریخ جدید یزد، ج۱، ص۳۲، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۵۷ ش.
۱۵. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۵۶-۱۵۷.
۱۶. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۳، ص۹۹۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۷. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۳، ص۹۹۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۱۸. ↑ ابن عربشاه، عجائب المقدور فی نوائب تیمور، ج۱، ص۶۸، چاپ احمد فایز حمصی، بیروت ۱۹۸۶/۱۴۰۷.
۱۹. ↑ خوافی، احمد بن محمد، مجمل فصیحی، ج۳، ص۹۹۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۸۶ ش.
۲۰. ↑ ابن عربشاه، عجائب المقدور فی نوائب تیمور، ج۱، ص۹۹-۱۰۰، چاپ احمد فایز حمصی، بیروت ۱۹۸۶/۱۴۰۷.
۲۱. ↑ میرخواند، محمد بن خاوندشاه، روضة‌ الصفا، ج۶، ص۱۵۷.


• رضا رضازاده لنگرودی، دانشنامه جهان اسلام، برگرفته از مقاله «سربداران»، تاریخ بازبینی ۱۴۰۱/۰۷/۲۳.    




جعبه ابزار