باخمرا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باخَمْرا، قریه‌ای از ناحیه
کوفه در
عراق می‌باشد.
این قریه میان کوفه و
واسط واقع بود. فاصله آن به کوفه نزدیک‌تر، و در ۱۶ یا ۱۷ فرسخی
شرق این شهر قرار داشت.
مسعودی آن را از سرزمین طَف‌ّ (از نواحی کوفه) شمرده است،
اما امروزه موقعیت
باخمرا را نمی‌توان دقیقاً تعیین کرد. این نام در
زبان آرامی به معنای خمخانه است.
شهرت باخمرا به سبب جنگی است که در آن‌جا میان
ابراهیم بن عبدالله (ه م)، از نوادگان
امام حسن (ع)، و لشکر منصور خلیفه عباسی، روی داد و به «
وقعه باخمری» معروف است.
ابراهیم همزمان با آغاز بنای
بغداد (اول
رمضان۱۴۵ق/ ۲۳ نوامبر ۷۶۲م)، توسط منصور،
در
بصره قیام کرد و پس از بیعت گرفتن از مردم، بر شهر چیره شد و با فرستادن لشکریان و عاملان خود، بر
اهواز،
فارس و واسط نیز استیلا یافت و پس از آن آهنگ کوفه کرد. در
ذیقعده ۱۴۵ در
باخمرا میان او و لشکر عباسی به سرکردگی
عیسی بن موسی، عم منصور جنگی سخت درگرفت. نخست پیروزی با سپاه ابراهیم بود، اما با حمله مجدد گروهی از لشکریان عیسی، ابراهیم بر اثر اصابت تیری درگذشت و جمعی از یارانش (۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر) که از
زیدیه بودند، کشته شدند.
بدین‌گونه، این نهضت علوی که اساس
خلافت عباسی را سخت به مخاطره افکنده بود، درهم شکست. برخی
باخمرا را «بدر الصغری» خوانده‌اند.
ابوحنیفه، امام حنفیان نیز که به پیوستن به قیام ابراهیم
فتوا داده بود، کشته شدگان در
باخمرا را با
شهدای بدر برابر دانسته است.
به این ترتیب، ابراهیم به «
قتیل باخمرا»،
و «صاحب
باخمرا»
مشهور شد.
دعبل خزاعی در قصیده تائیه معروف خود، به
قبر ابراهیم در
باخمرا اشاره دارد.
گور ابراهیم در
سده۷ق زیارتگاه مردم بوده است.
(۱) عبدالحمید بن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، به‌کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۹۶۲م.
(۲) محمد بن حبیب، المحبر، به کوشش ایلزه لیشتن اشتتر، حیدرآباددکن، ۱۳۶۱ق/۱۹۴۲م.
(۳) احمد بن عنبه، عمدة الطالب، نجف، ۱۳۸۱ق/ ۱۹۶۱م.
(۴) عبدالله بن قتیبه، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۵) ابوالفرج اصفهانی،
مقاتل الطالبیین، به کوشش احمد صقر، قاهره، ۱۳۶۸ق/۱۹۴۹م.
(۶) ابونصر بخاری سهل، سرّ السلسلة العلویة، نجف، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۲م.
(۷) علی بیهقی، لباب الانساب، به کوشش مهدی رجایی، قم، ۱۴۱۰ق.
(۸) خلیفة بن خیاط، تاریخ، به کوشش سهیل زکار، دمشق، ۱۹۶۸م.
(۹) دعبل خزاعی، دیوان، به کوشش عبدالصاحب عمران دجیلی، بیروت، ۱۹۷۲م.
(۱۰) محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش حسین اسد، بیروت، ۱۴۰۵ق/ ۱۹۸۵م.
(۱۱) ابوجعفر طبری، تاریخ طبری.
(۱۲) علی مسعودی، مروج الذهب، به کوشش شارل پلا، بیروت، ۱۹۷۳م.
(۱۳) علی هروی، الاشارات الی معرفة الزیارات، به کوشش ژسوردل تومین، دمشق، ۱۹۵۳م.
(۱۴) یاقوت حموی، معجم البلدان.
(۱۵) احمد یعقوبی، تاریخ، بیروت، ۱۳۷۹/ ۱۹۶۰م؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «باخمرا»، شماره۴۳۰۷.
