باباطاهر عریان همدانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باباطاهر عریان همدانی شاعر متصوف و ترانه‌گوی بزرگ قرن پنجم هجری است.
باباطاهر عریان همدانی شاعر متصوف و ترانه‌گوی بزرگ قرن پنجم هجری است.
ولادت او در اواخر قرن چهارم، اتفاق افتاده است.
مسلک درویشی و فروتنی او که شیوه‌های عارفان بزرگ است، سبب شد که گوشه‌گیری را
اختیار نماید و در نتیجه، شرح احوال مفصلی از او در دست نماند، فقط در بعضی از کتب
صوفیه ذکری از مقام معنوی و
ریاضت و درویشی و
استغنای طبع او آمده است.
قدیمی‌ترین متنی که چیزی از او یاد کرده، «راحة‌الصدور» راوندی است که از ملاقات طغرل‌بیک با باباطاهر سخن گفته است. محتمل است ملاقاتی که میان طغرل‌بیک و باباطاهر رخ داده در سال ۴۴۷ یا ۴۵۰ باشد، بنابراین وی را از شاعران قرن پنجم می‌دانیم.
بنا به
روایت‌ها و
داستان‌هایی که از باباطاهر ذکر کرده‌اند، به این دلیل به او عریان می‌گفتند که از علایق
دنیا دست کشیده بود.
زندگی باباطاهر عریان در قرن پنجم سپری شده، قرنی درخشان و پربار از حیات دانشمندان و شاعران نامور از جمله معاصرین باباطاهر،
ابوریحان بیرونی (منجم و دانشمند)، ابوالفضل بیهقی (تاریخ‌نگار)،
ابوسعید ابوالخیر (عارف)، ابوالقاسم فردوسی (شاعر) است، بدیهی است که باباطاهر دارای مقامی بس رفیع بوده است که
اسم او در بین نوابغ عصر ثبت شده است.
باباطاهر بدون هیچ پیچیدگی و یا
توسل به اصطلاحات علمی، افکار و اندیشه‌های خود را بیان کرده است و شعرش بسیار روان، ساده و بی‌پیرایه است، و از آنجا که از ضمیر و جان سوخته دلی برآمده، لاجرم بر دل مخاطب می‌نشیند. باباطاهر در اشعارش غالبا از درویشی و قلندری و بی‌سر و سامانی حرف می‌زند و
فروتنی را تعلیم می‌کند. در ترانه‌هایش
عشق به
خداوند به ساده‌ترین
زبان موج می‌زند، غم و اندوه در شعرش غلبه دارد و همواره با
چشم بصیرت به زیبایی‌های
طبیعت نگریسته و به
حقیقت اشیاء پی می‌برد.
مقدار زیادی از محبوبیت باباطاهر بی‌گمان به سبب افکار او و نزدیک بودن لهجه‌ی او به فارسی صحیح و روانی
کلام و
آهنگ دلنشین
الفاظ و سادگی وزن و بحر متحدالشکل آن است (بحر هزج مسدس محذوف: مفاعیلن، مفاعیلن، فعولن.)
میدان سخن او محدود است به کوه و دشت و صحرا که از غایت سادگی خواننده را با جمال حقیقی طبیعت آشنا می‌کند. به همین سبب دوبیتی‌های باباطاهر از هزار سال پیش در دل‌ها جای دارد و بسیاری از طوایف هم‌زبان او را وادار به تقلید کرده است و امروز دوبیتی‌های بسیار در هر عشیره‌ی کرد و لری به سبک او موجود است و بسا اشعار دیگران که در مجموعه دوبیتی‌های او داخل شده است.
تشخیص رباعیات اصیل باباطاهر از بین رباعیاتی که اکنون به نام او در دست است، کاری است بس دشوار؛ چنان‌که همین مشکل در رباعیات خیام نیشابوری مشاهد و محسوس است.
از باباطاهر مجموعه‌ای از کلمات قصار به عربی باقی‌مانده است که عقاید عرفانی را در
علم و
معرفت و
ذکر عبادت و وجد و
محبت بیان کرده است. دیگر مجموعه ترانه‌های ماندگار اوست به لهجه‌ی لری.
خوشا آنون که الله یارشان بی ••• به
حمد و قل هو الله کارشان بی
خوشا آنون که دایم در
نمازند •••
بهشت جاودان بازارشان بی
••••
به دریا بنگرم
دریا ته بینم ••• به صحرا بنگرم صحرا ته بینم
به هر جا بنگرم کوه و در و دشت ••• نشان از قامت رعنا ته بینم
••••
یکی درد و یکی درمون پسنده ••• یکی وصل و یکی هجران پسنده
مو از درمون و درد و وصل و هجرون ••• پسندم آنچه را جانون پسنده
پژوهشکده باقرالعلوم.
