باب سده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باب سده، از درهای ضلع شمالی
مسجدالحرام می باشد.
باب سده نخستین در از درهای دیوار شمالی مسجدالحرام بود که در گسترش دوران
منصور عباسی (حک: ۱۳۷-۱۴۰ق.) ساخته شد.
باب سده مشهورترین نامی است که این در از سده ۶ق. با آن شناخته می‌شد.
سیل‌هایی که از سمت کوه قعیقعان به سوی مسجدالحرام روانه می‌شد، از این در وارد
مسجد می‌شد. هم
زمان با جاری شدن
سیل، تخته چوبی از ساج را بر دهانه این در قرار می‌دادند تا از ورود آن پیش گیری کند. در دو طرف دیوارهای
باب، دو حفره ایجاد کردند تا لبه‌های این تخته چوب درون آن فرورود و در برابر سیل به قدر کافی مقاومت کند.
شماری بر این باورند که این
باب به علت بسته شدن و سپس باز شدن، به سده شناخته شده است.
در منابع سده سوم ق. این در با نام
باب دار
عمرو بن عاص به سبب نزدیک بودن به منزل وی
خوانده شده است. در دوره‌های بعد، با نام‌های دیگر از این
باب یاد شده است؛ همچون:
باب الوسیط در سده ۵ق.
؛
باب الطبری در سده ۶ق.
؛
باب سده الرهوط/ سده الوهوط
در سده ۹ و ۱۰ق.
؛
باب ابن عتی ق در سده ۱۱ق. به سبب نزدیکی به خانه عبدالرحمن بن عبدالله بن عتیق حضرمی، وزیر شریف حسن بن ابی نمی‌امیر
مکه (حک: ۹۹۲-۱۰۱۰ق.) .
در برخی منابع، از این
باب با نام
سدره یاد شده که یا بر اثر همجواری با درخت
سدر و یا به سبب تصحیف نام سده، چنین خوانده شده است.
این در کوچک با یک ورودی
در حکومت
مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) مرمت گشت.
باب سده دارای ۱۰ ذرع طول (حدود پنج متر) و چهار ذرع عرض (حدود دو متر) بود و با هفت پله به صحن
مسجدالحرام می‌رسید. هنگامی که سیل، گل و لای را به درون
مسجد می‌آورد، برخی پله‌های
باب زیر آن مدفون می‌گشت.
در سده هفتم ق. کنار این در، مسافرخانه‌ای به نام رباط قزوینی قرار داشت.
به سال ۹۸۴ق. در دوران
حکومت سلطان مراد سوم عثمانی (حک: ۹۸۲-۱۰۰۳ق.) این
باب ویران و به همان شکل پیشین ساخته شد. در جدید دو لنگهی بود و ۵/۲ متر وسعت داشت. در بالای آن، شش کنگره به شکل برگ‌های سه ضلعی طراحی شده بود. بر بالای چهار چوب این در، عبارت «لا اله الا الله محمد رسول الله» را حکاکی کرده بودند.
پله‌های این در را ۱۵
یا ۱۱
عدد دانسته‌اند. این
باب در گسترش اول سعودی، به سال ۱۳۸۱ق. برداشته شد.
(۱) اخبار مکه، الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
(۲) اخبار مکه، الفاکهی (م. ۲۷۹ق.) ، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
(۳) الارج المسکی فی تاریخ المکی، علی عبدالقادر الطبری (م. ۱۰۷۰ق.) ، به کوشش الجمال، مکه، المکتبة التجاریه، ۱۴۱۶ق.
(۴) الاستبصار فی عجائب الامصار، کاتب مراکشی (م. قرن۶ق.) ، بغداد، دار الشؤون الثقافیه، ۱۹۸۶ق.
(۵) الاعلاق النفیسه، ابن رسته (م. قرن۳ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲.
(۶) افادة الانام، عبدالله بن محمد الغازی (م. ۱۳۶۵ق.) ، به کوشش ابن دهیش، مکه، مکتبة الاسدی، ۱۴۳۰ق.
(۷) تاریخ الخمیس، حسین الدیاربکری (م. ۹۶۶ق.) ، بیروت، مؤسسة شعبان، ۱۲۸۳ق.
(۸) تاریخ عمارة المسجدالحرام، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۰ق.
(۹) تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام، طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری.
(۱۰) تاریخ مکة المشرفه، محمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق.) ، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
(۱۱) تحصیل المرام، محمد بن احمد الصباغ (م. ۱۳۲۱ق.) ، به کوشش ابن دهیش، ۱۴۲۴ق.
(۱۲) الجامع اللطیف، محمد ابن ظهیره (م. ۹۸۶ق.) ، به کوشش علی عمر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۳ق.
(۱۳) رحلة ابن بطوطه، ابن بطوطه (م. ۷۷۹ق.) ، به کوشش التازی، رباط، المملکة المغربیه، ۱۴۱۷ق.
(۱۴) رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق.) ، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
(۱۵) سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق.) ، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش.
(۱۶) شفاء الغرام، محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.
(۱۷) مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا (م. ۱۳۵۳ق.) ، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
(۱۸) منائح الکرم، علی بن تاج الدین السنجاری (م. ۱۱۲۵ق.) ، به کوشش المصری، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۱۹ق.
(۱۹) موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره، احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«باب سده».
