باب التوبه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باب التوبه/ باب الرحمه در اتاقک پیرامون
نردبان داخل
کعبه می‌باشد.
باب توبه دری در سمت راست ضلع شمالی درون
کعبه و در زاویه
رکن شامی برای راهیابی به پلکان چوبین بام
کعبه است.
این نردبان نخستین بار در بازسازی
کعبه به دست
قریش (۵ سال پیش از
بعثت پیامبر) که سقفی چوبین برای
کعبه نهادند،
ساخته شد. به سال ۶۵ق. در بازسازی
کعبه به دست
عبدالله بن زبیر، این نردبان از نو ساخته و طلاکاری شد.
بعدها
حجاج بن یوسف ثقفی به سال ۷۴ق. با بازسازی
کعبه، نردبان را ویران نمود و دیگر بار ساخت و اتاقکی پیرامون آن بنا کرد و برای ورود به این اتاقک دری کوچک از چوب ساج فراهم نمود
که با عنوان باب التوبه
شناخته شد. شاید بدین دلیل که از این در برای بالا رفتن و تنظیم
ناودان کعبه (
میزاب الرحمه) استفاده می‌شد،
آن را باب الرحمه
خواندند. نیز شاید این نام برگرفته از باب الرحمه و باب التوبه باشد که به عنوان نام یکی از درهای
بهشت در برخی روایت‌ها یاد شده است. طول این در را سه و نیم
ذرع (حدود یک متر و ۷۵ سانتی متر) و عرضش را یک و نیم ذرع (حدود ۷۵ سانتی متر) گزارش کرده‌اند.
باب التوبه در
محرم سال ۲۳۷ق. به دستور
متوکل عباسی (حک: ۲۳۲-۲۴۷ق.) با روکشی از
نقره و قفلی سیمین زینت شد.
ناصر خسرو قبادیانی (م. ۴۸۱ق.) این در و قفل آن را دیده است.
از آن پس تا
سده ۱۴ق. گزارشی از بازسازی این در وجود ندارد. به سال ۱۳۶۳ق. به دستور عبدالعزیز پادشاه سعودی (حک: ۱۳۱۹-۱۳۷۳ق.) باب التوبه با
طلای ناب بازسازی شد.
واپسین بازسازی این در به سال ۱۳۹۸ق. به فرمان ملک خالد سعودی (حک: ۱۳۹۵-۱۴۰۲ق.) و با هزینه مؤسسة النقد العربی السعودی با مبلغ ۰۰۰/۴۲۰/۱۳ ریال سعودی انجام شد. این مبلغ جدا از ۲۸۰ کیلوگرم
طلایی است که در ساخت در به کار رفته است.
اهمیت این در تا بدان جا بود که اشیای پیرامون آن همچون قفل و پرده اش نیز در طول زمان مورد توجه قرار گرفت. بر پایه گزارشی، بر قفلی که بر این در از سده نهم ق. باقی مانده، عبارات «هذا قفل باب التوبة فی داخل
الکعبه، الله قابل التواب و مفتح الابواب، استغفر و تاب، نصر من الله و فتح قریب، و بشر المؤمنین یا محمد بجنة» و در پی آن،
آیه ۱۳
صف/۶۱: {هو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لو کره المشـرکون}
و بر روی بدنه کلید آن عبارت: «هذا مفتاح الابواب» و بر روی دیگر آن عبارت «افتح لنا خیر الباب» با خط ثلث نقش بسته بود.
در تاریخ هیچ گونه اشاره‌ای به پرده باب التوبه نشده است. تنها در دوران جدید از آن یاد شده و چنین برمی آید که آن را حکومت
مصر هر سال همراه جامه بیرونی
کعبه می‌فرستاد.
پرده باب التوبه از
ابریشم سیاه ساده بافته شده و وزن تارهای
طلایی و نقره‌ای به کار رفته در آن، بیش از ۱۰۰۰
مثقال است.
بر روی این پرده مستطیل شکل که چهار ضلع آن با حاشیه‌ای از تارهای نقره‌ای آراسته گشته، جملاتی نگاشته شده است. در قسمت فرازین، آیه ۵۴
انعام/۶: {و اذا جاءک الذین یؤمنون بآیاتنا فقل سلام علیکم کتب ربکم علی نفسه الرحمة انه من عمل منکم سوءا بجهالة ثم تاب من بعده و اصلح فانه غفور رحیم}
به صورت قطعه قطعه همراه جمله (امر بعمل هذه الستارة الشریفة مولانا الاعظم السلطان محمد خان الخامس) نقش بسته و تاریخ ساخت آن درج شده است. در قسمت پایین پرده، نقش و نگارهایی با تارهای
طلایی و نقره‌ای قرار دارد که در میانه آن، در سه مربع به ترتیب عبارت‌های «
بسم الله الرحمن الرحیم» {واذ جعلنا البیت مثابة للناس وامنا}
و {واتخذوا من مقام ابراهیم مصلی}
نگاشته شده است.
در پرده‌هایی که در دوران سعود بن عبدالعزیز به سال‌های ۱۳۴۱، ۱۳۷۸ و ۱۳۸۱ق. بافته شده، آیه ۵۴ و قسمتی از آیه ۱۲۵
بقره درج شده است.
(۱) اخبار مکه، الازرقی (م. ۲۴۸ق.)، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافة، ۱۴۱۵ق.
(۲) بحار الانوار، المجلسی (م. ۱۱۱۰ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
(۳) التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
(۴) تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، اصغر قائدان، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
(۵) جغرافیای حافظ ابرو، عبدالله حافظ ابرو خوافی (م. ۸۳۳ق.)، تهران، میراث مکتوب، ۱۳۷۵ش.
(۶) الروض المعطار، محمد بن عبدالمنعم الحمیری (م. ۹۰۰ق.)، بیروت، مکتبة لبنان، ۱۹۸۴م.
(۷) سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق.)، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش.
(۸) فرهنگ اعلام جغرافیایی- تاریخی در حدیث و سیره نبوی، محمد محمد حسن شراب، ترجمه، شیخی، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش.
الکعبة المشرفه، محمد بن حسین الموجان، دار الملک عبدالعزیز، ۱۴۲۷ق.
(۹)
کعبه و جامه آن از آغاز تا کنون، محمد الدقن، ترجمه، انصاری، مشعر، ۱۳۸۳ش.
(۱۰) مرآة الحرمین، ابراهیم رفعت پاشا (م. ۱۳۵۳ق.)، قم، المطبعة العلمیه، ۱۳۴۴ق.
(۱۱) المصنف، ابن ابی شیبه (م. ۲۳۵ق.)، به کوشش سعید محمد، دار الفکر، ۱۴۰۹ق.
(۱۲) مکه و مدینه تصویری از توسعه و نوسازی، عبیدالله محمد امین کردی، ترجمه، صابری، مشعر، ۱۳۸۲ش.
(۱۳) میقات حج (فصلنامه)، حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، تهران.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «باب التوبه».
