ایثار جان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در باب
ایثار در مواردی حتی گذشت از جان لازم است، چه این گذشت از جان برای حفظ جان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم باشد و چه در سایر موارد که
ایثار جان لازم شمرده شده است.
«ومن الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله والله رءوف بالعباد.» «و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد و خدا نسبت به (این) بندگان مهربان است.»
این
آیه همچون سایر آیات
قرآن، مفهوم و محتوای کلی و عمومی دارد و در واقع نقطه مقابل چیزی است که در آیات قبل در مورد
منافقان وارد شده بود. آن گروه مردمی خودخواه و خودپسند و لجوج و معاند بودند که از راه
نفاق در بین مردم آبرویی کسب می‌کردند، و در ظاهر خود را
مؤمن و خیرخواه نشان می‌دادند، اما کردارشان پرده از روی گفتارشان بر می‌داشت چرا که جز فساد در زمین و نابود کردن حرث و نسل کار دیگری نداشتند.
ولی این گروه «من یشری...» تنها با خدا معامله می‌کنند و هر چه دارند حتی جان خود را به او می‌فروشند و جز رضا و خشنودی او چیزی خریدار نیستند و با فداکاری و
ایثار آنهاست که امر
دین و دنیا اصلاح و حق زنده و پایدار می‌شود و زندگی
انسان گوارا و درخت
اسلام بارور می‌گردد.
«ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم وامولهم بان لهم الجنة... فاستبشروا ببیعکم الذی بایعتم به وذلک هو الفوز العظیم.» «در حقیقت خدا از مؤمنان جان و مالشان را به (بهای) اینکه بهشت برای آنان باشد خریده است... پس به این معامله‌ای که با او کرده‌اید شادمان باشید و این همان کامیابی بزرگ است.»
از آنجا که در آیات گذشته در باره متخلفان و
جهاد سخن به میان آمد، در این دو
آیه مقام والای مجاهدان با ایمان، با ذکر مثال جالبی، بیان شده است. در این مثال خداوند خود را خریدار و
مؤمنان را فروشنده معرفی کرده، و می‌گوید: " خداوند از مؤمنان جانها و اموالشان را خریداری می‌کند، و در برابر این متاع، بهشت را به آنان می‌دهد" (ان الله اشتری من المؤمنین انفسهم و اموالهم بان لهم الجنة)
و از آنجا که در هر
معامله در حقیقت" پنج رکن اساسی" وجود دارد که عبارتند از
خریدار،
فروشنده،
متاع،
قیمت و سند معامله، خداوند در این
آیه به تمام این ارکان اشاره کرده است.
خودش را" خریدار" و مؤمنان را" فروشنده" و جانها و اموال را" متاع" و بهشت را"
ثمن " (بها) برای این معامله قرار داده است.
«ومن الناس من یشری نفسه ابتغاء مرضات الله....» «و از میان مردم کسی است که جان خود را برای طلب خشنودی خدا می‌فروشد....»
در شان نزول
آیه، وارد شده که
امیرمؤمنان، علی علیه‌السّلام برای حفظ جان رسول الله صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در بستر وی خوابید با این که خطری جدی جان او را تهدید می‌کرد.
«ما کان لاهل المدینة ومن حولهم من الاعراب ان یتخلفوا عن رسول الله ولایرغبوا بانفسهم عن نفسه....» «مردم مدینه و بادیه نشینان پیرامونشان را نرسد که از (فرمان) پیامبر خدا سر باز زنند و جان خود را عزیزتر از جان او بدانند....»
مقصود از «و لایرغبوا» این است که لازم است برای حفظ جان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از جان خود مایه بگذارند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۴۵۳، برگرفته از مقاله «ایثار جان».
