اَصْبَحَ (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَصْبَح (به فتح الف، سکون صاد و فتح باء) از
واژگان قرآن کریم از
افعال مقاربه به معنای صار و گردید است.
مشتقات
اَصْبَح که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
تُصْبِحُونَ (به ضم تاء، سکون صاد، کسر باء و ضم حاء) به معنای آن‌گاه که صبح می‌کند؛
مُصْبِحِینَ (به ضم میم، سکون صاد و کسر باء) به معنای صبحگاهان؛
بِمَصابِیحَ (به کسر باء و فتح میم و کسر باء دوم) به معنای چراغ‌ها، است.
اَصْبَح از افعال مقاربه، به معنی صار (گردید) است.
به مواردی از
اَصْبَح که در
قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(فَقَتَلَهُ فَاَصْبَحَ مِنَ الْخاسِرِینَ) «او را کشت و از زیانکاران گردید.»
(فَاَصْبَحَ هَشِیماً تَذْرُوهُ الرِّیاحُ) (امّا بعد از مدتى مى‌خشكد؛ به گونه‌اى كه بادها آن را به هر سو پراكنده مى‌كند.)
تمام موارد این صیغه در قرآن به معنی صار و گردیدن است، مگر بعضی از قبیل آیات ذیل:
(حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ ) (هنگامى كه شام مى‌كنيد و آن‌گاه كه
صبح مى‌كنيد.)
به معنی داخل شدن در صباح است، همچنین صیغه‌های
اسم فاعل آن مانند:
(هنگامى كه
سوگند خوردند كه ميوه‌هاى باغ را صبحگاهان دور از چشم مستمندان بچينند.)
(وَ لَقَدْ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابِیحَ وَ جَعَلْناها رُجُوماً لِلشَّیاطِینِ) (ما آسمان پايين [
نزديك] را با چراغ‌هاى فروزانى
زینت بخشيديم، و آنها [
شهاب‌ها] را تيرهايى براى راندن
شیاطین قرار داديم.)
(وَ زَیَّنَّا السَّماءَ الدُّنْیا بِمَصابِیحَ وَ حِفْظاً) (و آسمان پايين را با چراغ‌هايى [
ستارگان] زينت بخشيديم، و با شهاب‌ها از رخنه شياطين حفظ كرديم.)
بنا بر آنچه در «
رجوم» گفته شد، مراد از
مصابیح تیرهای شهاب و سنگ‌های سرگردان فضا هستند که در اثر تماس با گازهای جوّی مشتعل شده و از بین می‌روند. منظور از آنها نه
نجوم است و نه کواکب.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «اصبح»، ج۴، ص۱۰۵.
