اَشْهُر حُرُم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَشْهُر حُرُم:
(الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ) اَشْهُر حُرُم:
اشهر جمع
شهر به معنای ماه است.
جمع قلّة:
اشهر و كثرة:
شهور و
شهر نيز به معنى «هلال» است.
به جهت شهرت و نمايان بودنش به اين نام ناميده شده است و به قول «
ابن فارس» سه روز اول ماه را به اين نام خوانده‌اند.
واژه
«حرم»: جمع
«حرام» آنچه احترام و بزرگداشت آن واجب است.
خلاصه، محروم در حال احرام و اصل در معنى منع است.
به موردی از کاربرد
اَشْهُر حُرُم در
قرآن، اشاره می‌شود:
(فَإِذَا انسَلَخَ الأَشْهُرُ الْحُرُمُ فَاقْتُلُواْ الْمُشْرِكِينَ حَيْثُ وَ جَدتُّمُوهُمْ وَ خُذُوهُمْ وَ احْصُرُوهُمْ وَ اقْعُدُواْ لَهُمْ كُلَّ مَرْصَدٍ فَإِن تَابُواْ وَ أَقَامُواْ الصَّلاَةَ وَ آتَوُاْ الزَّكَاةَ فَخَلُّواْ سَبِيلَهُمْ إِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ) (و هنگامى كه ماه‌هاى حرام پايان گرفت، مشركان را هر جا يافتيد به قتل برسانيد و آن‌ها را اسير سازيد و محاصره كنيد و در هر كمينگاه، بر سر راه آن‌ها بنشينيد. ولى اگر توبه كنند و
نماز را برپا دارند، و
زکات را بپردازند، آن‌ها را رها سازيد؛ زيرا
خداوند آمرزنده و مهربان است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: مقصود از ماه‌هاى حرام همان چهار ماه سياحت است كه قبلا نامبرده و به عنوان ضرب الاجل فرموده بود:
(فَسِيحُوا فِي الْأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ) نه ماه‌هاى حرام معروف كه عبارتند از ماه
ذى القعده و
ذى الحجه و محرم، چون همان طورى كه قبلا هم گفتيم اين چند ماه با اعلان برائتى كه در روز قربانى اتفاق افتاده به هيچ وجه تطبيق نمى‌كند.
بنابر اين الف و لامى كه در
(الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ) است. الف و لام عهد ذكرى است و با آن معناى آيه چنين مى‌شود: پس وقتى كه ماه‌هاى نامبرده كه گفتيم نبايد در آن ماه‌ها متعرض حال مشركين شويد پايان يافت و اين مهلت به سر آمد مشركين را هر كجا ديديد بكشيد. از آنچه گفته شد روشن گرديد كه هيچ وجهى نيست براى اينكه جمله
(فَإِذَا انْسَلَخَ الْأَشْهُرُ الْحُرُمُ) را بتمام شدن
ذى القعده و
ذى الحجه و محرم حمل كنيم و بگویيم با تمام شدن اين سه ماه در حقيقت چهار ماه حرام نيز تمام شده است و يا بگویيم تمام شدن و انسلاخ ماه‌هاى حرام اشاره است به تمام شدن چهار ماه هر چند اين ماه‌ها با آن چند ماه منطبق نشود. زيرا گو اينكه لفظ اشهر الحرم ظهور در ماه‌هاى
رجب،
ذی القعده،
ذی الحجه و
محرم دارد و با اين حمل مساعد است و ليكن از نظر سياق آيه نمى‌توانيم چنين حملى را مرتكب شويم.
به هر حال، آيه مورد بحث پس از پايان مدت مهلت مشركان، يعنى پس از چهار ماه، شديدترين دستور را درباره آن‌ها صادر كرده است و مى‌گويد:
«هنگامى كه ماه‌هاى حرام پايان گرفت مشركان را هركجا يافتيد به قتل برسانيد...»
اين شدت عمل به خاطر آن است كه برنامه
اسلام، ريشه كن ساختن بت‌پرستى از روى كره زمين بوده است، ولى اين شدت و خشونت نه به مفهوم اين است كه راه بازگشت به روى آن‌ها بسته شده باشد، بلكه در هر حال و در هر لحظه بخواهند مى‌توانند جهت خود را تغيير دهند.
و اما درباره «
اشهر حرم» اگرچه
مفسران پيرامون آن بسيار صحبت كرده‌اند، ولى با توجه به آيات گذشته، ظاهر اين است كه منظور از آن، همان چهار ماه مهلت است كه براى
مشرکان مقرر شده كه آغاز آن روز دهم
ذى‌الحجه سال نهم هجرى و پايان آن روز دهم ماه ربيع الثانى سال بعد بود و اين تفسير را بسيارى از محققان پذيرفته‌اند و مهم‌تر اين كه در روايات متعددى نيز به آن تصريح شده است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَشْهُر حُرُم»، ج۲، ص۵۳۶.
