اَحْتَنِکَنّ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَحْتَنِکَنّ: (لأَحْتَنِكَنَّ ذُرّيَّتَهُ إَلاّ قَليلًا) اين واژه از «
احتناک» به معنى «
از ريشه كندن چيزى» گرفته شده است،
لذا هنگامى كه
ملخ،
زراعت را بكلى بخورد
عرب مى‌گويد:
احتنك الجراد الزّرع.
آیه مورد بحث اشاره به گفتار
شیطان است در مورد گمراه کردن و ریشه کردن فرزندان
آدم، گفتار مزبور اشاره به اين است كه شیطان كل بنى آدم را جز عدّه كمى از جاده
اطاعت خدا بر مى‌كند. اين احتمال نيز وجود دارد كه «
احتنكن» از مادّه «
حنک» به معنى «
زير گلو» بوده باشد، هنگامى كه طناب و افسار به گردن حيوان مى‌افكنند، عرب تعبير به «
حنكت الدّابّة»
(طناب را به گردن حيوان افكندم) مى‌كند در واقع شيطان مى‌خواهد بگويد من به گردن همه آنها ريسمان
وسوسه مى‌افكنم و به جادّه
خطا مى‌كشانم.
به موردی از کاربرد
اَحْتَنِکَنّ در
قرآن، اشاره می‌شود:
(قالَ أَرَأَيْتَكَ هَذا الَّذي كَرَّمْتَ عَلَيَّ لَئِنْ أَخَّرْتَنِ إِلى يَوْمِ الْقيامَةِ لأَحْتَنِكَنَّ ذُرّيَّتَهُ إَلاّ قَليلًا) «سپس گفت: آيا خبر مى‌دهى، اين كسى را كه بر من برترى داده‌اى به چه دليل بوده است؟ اگر مرا تا روز
قیامت زنده بگذارى، همه فرزندانش را، جز اندكى از ايشان،
گمراه و ريشه كن خواهم ساخت.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
کلمه
احتناک به طورى که در مجمع البيان گفته به معناى قطع شدن از ريشه است، و وقتى گفته مى‌شود:
احتنک فلان ما عند فلان من مال او علم «فلانى آنچه مال يا علم نزد فلان کس بود همه را
احتناک کرد» معنايش اين است که جستجو نموده تا
دینار آخرش را از او گرفت، و يا وقتى گفته مى‌شود:
احتنک الجراد المزرع «ملخ زراعت را
احتناک کرد» معنايش اين است که تا دانه آخرش را خورد.
بعضى گفته‌اند اصل اين کلمه از
حنک است، وقتى گفته مى‌شود:
حنک الدابة بحبلها معنايش اين است که ريسمانى به گردن حيوان بست و او را کشيد، و ظاهرا معناى آخرى معناى اصلى
احتناک است، چون
احتناک خود به معناى
افسار کردن است.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله « اَحْتَنِکَنّ »، ص ۶۰۱.
